Η ευθύνη των ποιητών

Στην σημερινή εποχή υπάρχει πληθώρα παρουσιάσεων ποιητικών βιβλίων. Οι Έλληνες και οι ελληνίδες γράφουν. Αυτό δεν είναι κακό. Ίσως πολλές φορές να είναι και ψυχοθεραπεία.

Όμως όσοι γράφουν ποιήματα δεν σημαίνει ότι είναι και ποιητές. Επίσης όσοι εκδίδουν βιβλία δεν σημαίνει ότι είναι και λογοτέχνες.

Όσον αφορά την ποίηση έχει χυθεί πολύ μελάνι για το ποιος μπορεί να χαρακτηριστεί ποιητής ή όχι. Πρόθεσή μου εδώ δεν είναι να θέσω τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ποιητή. Θα προσπαθήσω όμως να οριοθετήσω την προσωπική μου εκτίμηση για την ποιητική δράση σε σχέση με τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας.

Να μιλήσω για την ευθύνη εκείνων των ποιητών, που θαυμάζουμε τα ποιήματά τους, τον τρόπο σκέψης τους, την ποιητική τους τέχνη.

Κάποιοι θέλουν να πιστεύουν ότι αυτοί οι ποιητές είναι όντα μεγαλοπρεπή, με μια ζωή μεγαλειώδη, που έζησαν σπουδαίες και παράξενες σχέσεις ή ότι μασάνε περίεργα και αριστοτεχνικά. Δυνατοί, έξυπνοι, ευαίσθητοι, ρομαντικοί, επαναστάτες και αντισυμβατικοί. Όμως, οι ποιητές συνήθως είναι όντα ανολοκλήρωτα, σαρανταποδαρούσες θαλασσίων βυθών που προσπαθούν να γίνουν άνθρωποι γράφοντας λέξεις, με την ελπίδα ενός πιο ανθρώπινου κόσμου. Όσο για τα μεγαλεία και την επαναστατικότητα είναι η ανάγκη των υπολοίπων για επικές μυθολογίες. Ανάγκη που προέρχεται από έναν περίεργο ψυχαναγκασμό.

Οι αναγνώστες συχνά προβάλλουνε μια ενδόμυχη επιθυμία τους και λαχτάρα: Να ζήσουνε ελεύθερα. Να ζήσουνε όπως φανταστήκανε τη Ζωή τους. Να ζήσουνε με ποιητικό τρόπο. Με τον τρόπο που τάχα ζουν οι ποιητές. Γι’ αυτό θέλουν να μυθοποιήσουν τις μικρές ζωές των ποιητών να δώσουν τις διαστάσεις μιας υπέρβασης που ποθούν. Να εξισώσουνε τα όμορφα δημιουργήματα με τους δημιουργούς.

Όμως πολλές φορές τα δημιουργήματα δεν έχουν αντιστοιχία με την ζωή των δημιουργών. Δημιουργήματα υψηλής αισθητικής και πνευματικότητας συνήθως είναι δυσανάλογα με την πρακτική ζωή των γεννητόρων τους.

Γιατί υπάρχουν καλοί ποιητές που όμως με διάφορους τρόπους γίνονται υποστηριχτές της αδικίας, της κακής εξουσίας, μιας παθιασμένης ιδεολογίας, ή μια απολιτικ αδιαφορίας. Γίνονται υπέρμετρα ιδιοτελείς, ματαιόδοξοι και ηδονιστές της φήμης. Αποπνευματοποιούνται και γίνονται δεινοί ψευτορήτορες και διαχειριστές του διανοητισμού τους. Διαφημίζουν τον εαυτό τους τόσο, που μερικές φορές αναρωτιέσαι αν έκαναν κάτι πολύ σπουδαίο. Μια μεγάλη ανακάλυψη που ωφέλησε πολλούς; Έσωσαν ανθρώπους από βέβαιο θάνατο; Πολέμησαν σε μάχες και νίκησαν; Ήταν έτοιμοι έστω και μια φορά να δώσουν τη ζωή τους για την ελευθερία; Έφεραν στο κόσμο ειρήνη και ομόνοια; Πορεύτηκαν με δικαιοσύνη; Υπήρξαν συχνά φιλεύσπλαχνοι και καλόγνωμοι; Έγιναν αγαθοί και σοφοί;

Δεν με νοιάζει για τους άλλους που γίνονται διάσημοι από συμφέροντα και ματαιοδοξίες. Στους άλλους διάσημους δεν ταιριάζουν τα παραπάνω ερωτήματα, όπως η συνεχής αυτοπροβολή και το ιδιοτελές συμφέρον δεν ταιριάζουν στους ποιητές. Οι ποιητές δεν είναι λάιφ-στάιλ με χολιγουντιανές προεκτάσεις. Ούτε βέβαια θα πρέπει να παραμείνουν απομονωμένοι στο καβούκι τους. Στα ποιητικά τους γυάλινα γλωσσικά κλουβιά και να ατενίζουν τον κόσμο.

Οι ποιητές πρέπει να βρουν την ισορροπία μεταξύ της συμμετοχής στα κοινά και της μοναχικής ποιητικής τους τέχνης. Να βρουν χώρο για μια ηθική ποιητική και πρακτική δράση.

Η ποίηση ως πολιτική πράξη (όσο πολιτική και αν χαρακτηριστεί) από μόνη της δεν φτάνει. Οι ποιητές δεν επιτελούν το χρέος τους ασχολούμενοι μόνο με την γραφή. Το χρέος τους δεν είναι μόνο να γράφουν καλά ποιήματα. Με τις σημερινές συνθήκες που επικρατούν στην χώρα μας και στον πλανήτη γενικά, αυτό δεν είναι επαρκές. Είναι μόνο μια ματαιόδοξη οφθαλμαπάτη.

Οι ποιητές πρέπει να συμμετέχουν και πέρα από την γραφή και την λογοτεχνία. Να συμμετέχουν στο γίγνεσθαι της εποχής τους με άλλους τρόπους. (Από την συμμετοχή τους σε μια δευτεροφύτευση έως την συμμετοχή τους σ’ ένα πολιτικό κόμμα). Πρέπει να τολμάνε να δοκιμάζουν διαφορετικά μονοπάτια πέρα από την ποίηση.

Να μην φοβηθούν να ασχοληθούν με τα «συνηθισμένα γήινα» που είναι πιθανόν και να τους λερώσουν

Να μη γίνονται γραφομανείς. Δεν ζουν μόνο για να γράφουν, γιατί τότε η γραφή τους μετατρέπεται σε μια ψευδή ικανότητα δημιουργίας.

Η τέχνη δεν αντικαθιστά τη ζωή. Είναι μια αναπαράσταση της ζωής. Ένας συμπληρωματικός τρόπος αισθητικής του βίου. Αλλιώς οι ποιητές γίνονται παθολογικοί τεχνοκράτες των λέξεων. Φαύλοι της Γραφής.

Βέβαια εδώ υπάρχει ένα μυστικό γεγονός που ικανοποιεί τους ποιητές:

Τα καλά ποιήματα βοηθούν την γη και γυρίζει.
Όμως οι αμέτοχοι ποιητές βοηθούν τη γη να οπισθογυρίζει.

Έτος 2012