Παρουσίαση βιβλίου Αγγελου Λάππα 20/9/2023
Παρουσίαση βιβλίου Αγγελου Λάππα 20/9/2023
Κυρίες και Κύριοι.
Αγαπητοί φίλοι και φίλες.
Αν τα βιβλία είναι παράθυρα που ανοίγουν και βλέπουμε τον κόσμο, οι παρουσιάσεις βιβλίων είναι ένας σύνδεσμος που μας ενώνει με την εσωτερική μας αληθινή φύση του δικού μας κόσμου. Δεν είναι χαμένος χρόνος όπως λένε οι φιλοχρήματοι και εργασιομανείς. Είναι μια υπενθύμιση για το χρόνο της ζωής μας που έχουμε χάσει.
Είναι μια υπενθύμιση για να αξιοποιήσουμε το χρόνο μας σωστά. Γιατί σε μια εποχή που η χώρα μας, τα κράτη της γης και οι ανθρώπινες κοινωνίες δυστυχούν και ταλανίζονται από ανήθικες εξουσίες, από πολέμους, άθλια συμφέροντα, από έλλειψη ανθρωπισμού και αλληλεγγύης, από την προσπάθεια επιβολής ενός σύγχρονου μεσαίωνα, η λογοτεχνία, η ποίηση και η τέχνη, όταν προβάλλονται, είναι μικρές οάσεις και αληθινές αντιστάσεις που μας θυμίζουν την ουσία της ζωής, την γεύση της ψυχής και το αληθινό νόημα της ύπαρξής μας.
Με χαρά λοιπόν δέχθηκα από το φίλο μου ποιητή και λογοτέχνη Άγγελο Λάππα να βρεθώ σήμερα ανάμεσά σας και να μιλήσω για το έργο του. Να ξαναθυμηθώ και εγώ μαζί σας τα ουσιαστικά πράγματα της ζωής που οι υποχρεώσεις και ο φόβος της καθημερινότητας τα σκεπάζουν.
Κάθε ανθρώπινη ζωή μοιάζει με μυθιστόρημα. Η ζωή μας είναι μυθιστόρημα. Οι συγγραφείς το γνωρίζουν αυτό και το εκμεταλλεύονται για να παράξουν την πολύτιμη τέχνη τους. Πολλά ωραία μυθιστορήματα ξεκινάνε από μια πραγματική ιστορία της ζωής κάποιου.
Το μυθιστόρημα του Λάππα μού θύμισε αληθινές ιστορίες που είχα ακούσει, ιστορίες παλαιότερων, από γιαγιάδες, παππούδες αλλά και σύγχρονες ιστορίες που μπορούμε να αντλήσουμε από το κοινωνικό μας περιβάλλον. Μου θυμίζει και πτυχές της δικής μου ζωής. Αυτό σημαίνει (για μένα) ότι είναι αληθινό και επιτυχημένο γιατί σ’ αγγίζει βιωματικά και ανθρώπινα. Επιδρά περισσότερο στο συναισθηματικό σου βίωμα και λιγότερο στο φανταστικό πλαίσιο της νόησης.
Είναι ένα μυθιστόρημα που εξελίσσεται σε δυο επίπεδα. Μέσα στο μυθιστορηματικό χρόνο του συγγραφέα και στο λογοτεχνικό χρόνο των ηρώων της ιστορίας, αφού και οι δυο αποτυπώνουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους στο χαρτί. Στην αρχή φαίνονται σαν δυο διαφορετικές ιστορίες ή σαν επεισόδια και στιγμές ερώτων, όμως σιγά σιγά κουμπώνουν η μία μέσα στην άλλη και στο τέλος δίνουν ένα ενιαίο νόημα, μια ερωτική ιστορία με ανατροπές που φτάνει στα σύνορα του αστυνομικού μυθιστορήματος με την απαραίτητη υπαρξιακή και φιλοσοφική εξερεύνηση. Έτσι ένιωσα προσωπικά το μυθιστόρημα.
Μια παράλληλη ιστορία μέσα στην ιστορία, ένα μυθιστόρημα μέσα στο μυθιστόρημα, μια νέα πλοκή μέσα στην πλοκή, μια νέα ζωή μέσα στην ζωή. Μιας πραγματικής ζωής των ηρώων και μια λογοτεχνική ζωή του εσωτερικού τους κόσμου. Ίσως αυτό να ξεκινάει από μια ενδόμυχη τάση του συγγραφέα να παντρέψει την πραγματική του ζωή με την λογοτεχνική του ζωή, να δημιουργήσει μια γέφυρα επικοινωνίας ανάμεσα σε δυο κόσμους. Στον κόσμο της λογοτεχνίας και στον κόσμο της συνηθισμένης μας ζωής.
Είναι μια τάση και ανάγκη συμφιλίωσης που την αισθάνονται πολλοί συγγραφείς και που εύστοχα καταφέρνει με μαεστρία ο Άγγελος Λάππας να κάνει. Γιατί η πραγματική και η λογοτεχνική ζωή ενός συγγραφέα μοιάζουν σ’ ένα βασικό σημείο. Και οι δυο ζωές του, τον πάνε πολύ μακριά σε πράγματα που ούτε θα τα φανταζόταν.
Επιστρέφοντας τώρα στο βιβλίο, διαπιστώνω πως παράλληλα με την μυθιστορηματική αφήγηση, παρουσιάζεται και μια μικρή αφήγηση για το τοπίο της Μάνης. Ο ψυχικός τόπος των ηρώων ταυτίζεται με τον φυσικό τόπο του περιβάλλοντα χώρου, λιτά και περιορισμένα βέβαια, που να μην δημιουργεί στην αφήγηση κοιλιά, μεγάλες αναφορές και φλυαρία. Επίσης έχει κρατήσει τις απαραίτητες αποστάσεις και δεν έχει διεισδύσει στο πολιτικό – κοινωνικό περιβάλλον της εποχής ή της περιοχής, ούτε έχει μεγάλες ψυχολογικές αναλύσεις σε σχέση με το εσωτερικό κόσμο των ηρώων. Νομίζω ότι αυτό το κάνει επίτηδες γιατί όλα τούτα υπάρχουν, αλλά τα έχει κλαδέψει, δεν τα αφήνει να θεριέψουν, γιατί τον ενδιαφέρει μάλλον περισσότερο η ροή της σχέσης μεταξύ των ηρώων και όχι τόσο μια βαθιά ψυχολογική και κοινωνιολογική ενδοσκόπηση, όπου θα εγκυμονούσε και τον κίνδυνο η λογοτεχνική ιστορία να περνάει σε δεύτερη μοίρα και να βαραίνει χωρίς ισορροπία.
Έτσι πετυχαίνει συνειδητά ή ασυνείδητα να μην είναι μόνο ο συγγραφέας που εξελίσσει της ιστορία, αλλά ν’ αφήνει και τον αναγνώστη να διεισδύει νοερά στην εξέλιξη αφού δεν φωτίζει άπλετα όλες τις πλευρές.
Βέβαια το λογοτεχνικό του οικοδόμημα δεν είναι απλό, πρέπει να το ανακαλύψεις, να γίνεις μέρος του, να το βιώσεις κατά κάποιο τρόπο. Να οριοθετήσεις τις παράλληλες δράσεις να τις ταξινομήσεις, να τις καταλάβεις. Έτσι μ’ έναν τρόπο τις ενσαρκώνεις αφού εκεί μέσα, στην λογοτεχνική αφήγηση του Λάππα, σίγουρα θα συναντήσεις και πλευρές του δικού σου εαυτού που μπορείς να τις αγαπήσεις.
Να λουστείς με το φως τους ή να εξερευνήσεις το σκοτάδι τους.
Να αφήσεις την τρυφερή του αφήγηση να κυλήσει και στο δικό σου αίμα, να σου θυμίσει και την δική σου ζωή, τα δικά σου όνειρα, τους παλιούς έρωτες και το κυνήγι ή την κατάκτηση της αγάπης. Κατακτιέται άραγε η αγάπη; Διαρκεί και πόσο; Υπάρχει κάτι πάνω από αυτή, μας απελευθερώνει ή είμαστε καταδικασμένοι σαν ανθρώπινα όντα να την αποζητούμε πάντα. «Θα είχαμε σωθεί όλοι αν η αγάπη είχε οδηγίες χρήσεως» όπως λέει ο στιχουργός Νίκος Μωραΐτης... Ναι θα είχαμε αποφύγει τόσα λάθη, τόσες απώλειες, τόσες ήττες που έχει η αγάπη. Όμως θα είχαμε χάσει και τα ωραία της, θα είχαμε χάσει την ομορφιά της.
Μια αγάπη με οδηγίες χρήσεως ίσως γινόταν μια ανιαρή διευθέτηση που κάθε τι διαφορετικό, αυτόνομο και προσωπικό δεν θα χωρούσε μέσα της. Η αγάπη και η γνώση χρειάζονται το λάθος και το τραύμα... Είναι υπέροχες αλλά ταυτόχρονα και τραυματικές εμπειρίες. «Όμως έτσι είναι η ζωή μωρό μου», όπως συνήθιζε να λέει η αείμνηστη Μαλβίνα Κάραλη.
Στο βιβλίο του φίλου Άγγελου Λάππα, τα τραύματα και τα βιώματα του παρελθόντος, που έχουν αποθηκεύσει στα ντουλάπια του υποσυνείδητου οι ήρωες, τους βοηθούν να ανακαλύψουν την αλήθεια. Το ίδιο συμβαίνει και στη ζωή. Η πορεία μας στη ζωή κρύβει μυστικά, απαγορευμένες σκέψεις, εσωτερικές συγκρούσεις, ενοχή και αθωότητα, πάθη, φόβους, παράπονα, όνειρα και ανεκπλήρωτους έρωτες. Όλα εκείνα τα στοιχεία που μας συνδέουν με το αιώνιο Αρχέτυπο μιας εσωτερικής φύσης που προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε.
Αυτή η απόπειρα ερμηνείας είναι διάχυτη στο μυθιστόρημα. Δεν είναι μόνο απόπειρα ερμηνείας που γίνεται για τους ήρωες και τον εαυτό τους, αλλά είναι και μια απόπειρα ερμηνείας του συγγραφέα για τον άνθρωπο και τον κόσμο.
Η ιστορία του δηλαδή, διεισδύει στο εσωτερικό πεδίο της ψυχής και σε κρατάει όχι μόνο από την λυρικότητα της αφήγησης αλλά από μια ποιητική διάσταση που μέσα της ανακαλύπτεις. Γιατί ο Λάππας μέσα από την μυθιστορηματική του αφήγηση, μιλάει σαν ποιητής, το λογοτεχνικό του υλικό είναι ποιητικό. Θα μπορούσαν να προκύψουν πολλά ωραία ποιήματα από το βιβλίο. Αυτό είναι προτέρημα, να χρησιμοποιεί τον ποιητικό λόγο χωρίς να φαίνεται μέσα σ’ ένα κείμενο αφηγηματικό και μυθιστορηματικό. Εξάλλου η λογοτεχνία είναι μια τέχνη που ο λόγος μετουσιώνεται σε διάφορα επίπεδα, μεταπλάθεται, από αφήγηση γίνεται διάλογος, εσωτερικός μονόλογος, ποίηση, όπως και στη ζωή. Γιατί μια αναπαράσταση της ζωής είναι ολόκληρη η τέχνη. Αυτή την αναπαράσταση μετρημένη, ήσυχα ισορροπημένη και όμορφη, την καταφέρνει μέσα από αυτό το όμορφο μυθιστόρημα.
Τελειώνοντας την μικρή μου τοποθέτηση, θυμίζω τα λόγια του αγαπημένου μου ποιητή Αργύρη Χιόνη που έλεγε ότι «το ύψος του ανθρώπου ξεκινά από τα πόδια και φτάνει στο κεφάλι. Από εκεί και πάνω ξεκινά το ανάστημά του».
Ο φίλος μας Άγγελος Λάππας, αν και λίγο κοντός στο ύψος, έχει δείξει σαν καθηγητής, σαν λογοτέχνης και σαν άνθρωπος πως το ανάστημά του είναι πολύ μεγάλο. Τιμά επάξια τα μεσσηνιακά γράμματα, την ελληνική λογοτεχνία, τους ανθρώπους που αγαπά και όλους εμάς που είμαστε φίλοι του.
Σας ευχαριστώ.
