ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΟΡΕΙΝΗΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ (ΚΟΝΤΟΒΟΥΝΙΑ) ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ
ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΆΡΘΡΟ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΦΛΩΡΟΥ (ΚΑΛΑΤΖΑΚΟΣ)
Το φυσικό περιβάλλον του χωριού μας (Παλαιόκαστρο-Ξηροκάσι) αποτελεί ένα μέρος του φυσικού περιβάλλοντος της ορεινής Μεσσήνης και συνεπώς η αναφορά μας αυτή αφορά και όλα τα χωριά των κοντοβουνίων...
Ένα μικρό κλάσμα του παγκόσμιου φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί και το φυσικό περιβάλλον του χωριού μας και της ευρύτερης περιοχής.Στό χωριό μας υπήρχε το φυσικό περιβάλλον το οποίο είχε δημιουργήσει η φύση ,και το ανθρωπογενές περιβάλλον στο οποίο πάλευαν ,όπως λέει και ο Cousteau οι πρόγονοι μας για να ζήσουν.
Αυτό το ανθρωπογενές περιβάλλον το δημιούργησαν οι πρώτοι άνθρωποι που ήλθαν να κατοικίσουν στον τόπο αυτό,εκχερσώνοντας δάση,δημιουργώντας μάντρες αυλάκια, στέρνες αξιοποιώντας και το νερό της περιοχής.Το υπόλοιπο αποτελούσε το φυσικό περιβάλλον όπως το είχε δημιουργήσει η φύση με την πανίδα και την χλωρίδα που γνωρίσαμε τα τελευταία χρόνια.
Αυτά τα δύο είδη περιβάλλοντος που επικρατούσαν στο χωριό μας ήταν σε μια απόλυτη και δημιουργική ισορροπία με διαχειριστές τους προγόνους μας ,οι οποίοι είχαν θεσπίσει κανόνες για αυτήν την ισορροπία, διότι έτσι επιβίωναν και αυτοί.
Το ανθρωπογενές περιβάλλον το είχαν χωρίσει σε δυο περιοχές τις οποίες καλλιεργούσαν εκ περιτροπής κάθε χρόνο ,ήταν οι λεγόμενες «Ζεξιές» όπως τις έλεγαν.
Την χρονιά που είχαν σπείρει σιτηρά την μία ζεξιά, την άλλη την άλλη την άφηναν ακαλλιέργητη ώστε να ξεκουραστεί η γή,να δημιουργίσει τα δικά της αντισώματα στις ασθένειες, να βοσκήσουν τα γιδοπρόβατα τους ώστε να παραχθεί το φυσικό λίπασμα από τις κοπριές των ζώων τους,εφάρμοζαν δηλαδή την αγρανάπαυση κατά την ορολογία της Γεωπονικής.Δημιουργούσαν τις λεγόμενες πεζούλες ώστε να συγκρατήσουν το χώμα από την βροχή,διαμόρφωναν τις ροές των νερών της βροχής ώστε να προστατέψουν το καλλιεργήσιμο έδαφος, καθάριζαν από τα πάσης φύσεως ζιζάνια το έδαφος. Οι περισσότεροι σχεδόν όλοι είχαν κατασκευάσει μαντριά και καλύβια και στις δύο ζεξιές ώστε να διευκολύνονται καλύτερα.
Ο τόπος και το περιβάλλον που καλλιεργούσαν ήταν το σπίτι τους από αυτό ζούσαν και γιαυτό το προστάτευαν και το αγαπούσαν.Η ανάπτυξη των σαλιγγαριών τα οποία μάζευαν και τα είχαν βάλει στην διατροφή τους, ήταν και κριτήριο υγείας της περιοχής η αύξηση του πληθυσμού των αγρίων μελισσών, του λαγού ήταν επίσης ενδείξεις υγείας του περιβάλλοντος.
Μάζευαν άγρια χόρτα, εμβολίαζαν αγκορτσές στην περιοχή που την χρονιά αυτή δεν καλλιεργούσαν, και γενικώς και στις δύο ζεξιές υπήρχε μια ανθρώπινη δραστηριότητα με στόχο να εκμεταλεύονται την γή τους για να ζήσουν χωρίς να την καταστρέφουν.
Βλέπουμε λοιπόν ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν αναπτύξει οικολογική συνείδηση στην προσπάθεια τους να επιζήσουν όμως η ανάπτυξη της Γεωπονικής επιστήμης και η παραγωγή λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων μετά τον πόλεμο, δεν τους βοήθησαν διότι το επίσημο κράτος ποτέ δεν ασχολήθηκε μαζί τους, ποτέ δεν έγινε μία εδαφολογική ανάλυση της περιοχής ώστε να προτείνουν οι γεωπόνοι τις κατάλληλες καλλιέργιες και τα κατάλληλα λιπασματα,ποτέ δεν τους δίδαξαν πώς να χρησιμοποιούν τα ζιζανιοκτόνα όταν άρχισαν να κυκλοφορούν .Η χρήση των φυτοφαρμάκων χωρίς οδηγίες χρήσης και χωρίς μέσα ατομικής προστασίας εξελίχθηκε σε θανατηφόρες ασθένειες για τους ίδιους και σε τοξική δηλητηρίαση για τον τόπο τους.Από αυτό το τεράστιο πρόβλημα έχουν χάσει την ζωή τους πολύ περισσότεροι άνθρωποι στα πεδινά χωριά της Μεσσηνίας. Η τεχνική υποστήριξη που έπρεπε να έχουν από τους γεωπόνους οι οποίοι σπούδασαν από τους φόρους των αγροτών, παρέμεινε κλεισμένη στα γραφεία της κοματικής γραφειοκρατίας.
Το αμιγώς φυσικό περιβάλλον των κοντοβουνίων συνέβαλε σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ποιότητα της ζωής εκείνων των ανθρώπων, πέραν του ιδανικού κλίματος που τους εξασφάλιζε ήταν και μια φυσική αποθήκη ζωοτροφής για τα ζώα τους, καθώς και ένα καλά οργανωμένο φυσικό δίκτυο παροχής νερού, το οποίο λόγω των κλίσεων του εδάφους και της αρχιτεκτονικής κατασκευής εκείνων των βουνών το νερό το έβρισκες παντού,περισσότερες από είκοσι(20) φυσικές πηγές είχε το χωριό μας.
Αποτελείτο από δάση με μια μεγάλη ποικιλία δένδρων, που σημαίνει ότι το έδαφος ευνοούσε την επιβίωση πολλών ειδών δένδρων.Οι άνθρωποι αυτοί χρησιμοποιούσαν τα δάση αυτά με μέτρο και σεβασμό, όταν έκοβαν τα κλαριά ενός δένδρου για να δώσουν τροφή στα ζώα τους φρόντιζαν να μην τα καταστρέφουν ώστε το δένδρο αυτό να αποκατασταθεί.Είχαν επισημάνει τα δένδρα που παρήγαγαν βελανίδια και αυτά δεν τα έκοβαν,επεσήμαιναν τα μέρη των δένδρων που ήταν κατάλληλα για γεωργικά εργαλεία, και όταν ακόμα τα έκαιγαν να δημιουργήσουν βοσκοτόπια το έκαναν με προγραματισμό.
Σε αυτό το ιδανικό φυσικό περιβάλλον των κοντοβουνίων ζούσαν τα άγρια και τα ήμερα του λόγγου,σε μια φυσική και ισορροπημένη ζωή.Μέσα στον ίδιο λόγγο έβοσκαν τα γίδια μαζί με τις πέρδικες,στάλιζαν(κοιμόνταν το μεσημέρι) μαζί με τους λαγούς.Δεν θα ξεχάσω τον παράξενο θόρυβο των φύλων της αργιάς όταν σταματούσαν και όταν έφευγαν οι φάσες από αυτά τα δένδρα,όταν τα επισκέπτονταν την περίοδο που ήταν τα βελανίδια της αργιάς να πάρουν και αυτά τα πουλιά το μερίδιο τους από την μάννα φύση.Η παρακολούθηση και η καταγραφή της προσπάθειας ενός ξυλοπελεκάνου(Δρυοκολάπτη) να ελέγξει εάν ο κορμός της βελανιδιάς ήταν κούφιος, και εν συνεχεία να προσπαθεί επι ημέρες να ανοίξει μία τρύπα κυκλική με γεωμετρική ακρίβεια όπου να χωράει μόνον αυτός ώστε να προφυλαχθεί από τους εχθρούς του προκειμένου να φτιάξει την οικογένεια του ήταν μια από τις πολλές δραστηριότητες των ενοίκων αυτού του οικοσυστήματος.
Δεκάδες άλλα πουλιά και ζώα έκαναν τον δικό τους αγώνα επιβίωσης μέσα σε εκείνο το φυσικό περιβάλλον.
Σήμερα αυτό το περιβάλλον δεν υπάρχει με την μορφή που το γνωρίσαμε. Οι μεταβολές που έχουν επέλθει σε αυτό είναι καταλυτικές και οφείλονται πέραν από την αποχώρηση του ανθρώπου,κατά κύριο λόγο στις δυσάρεστες συνέπειες της κλιματικης αλαγής που συντελείται σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το φυσικό περιβάλλον των κοντοβουνίων έχει χάσει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού του σε φυτά και ζώα,και έχουν επιζήσει όσα είναι ανθεκτικά στις νέες συνθήκες.Η προσαρμογή των φυτών και των ζώων της περιοχής στις νέες απαιτήσεις του περιβάλλοντος, όπως λέει και ο Δαρβίνος τα περισσότερα τα έχει εξαφανίσει,και ελάχιστα έχει ευνοήσει π.χ.το πουρναρι.
Με λίγα λόγια η καταστροφή του περιβάλλοντος έχει αρχίσει και συντελείται με γοργούς ρυθμούς. Η ερημοποίηση της περιοχής έχει αρχίσει από τις κορυφές των βουνών,όπου έχουν ξεραθεί όλα μικρά δένδρα και θα συνεχίσει νακατεβαίνει συνεχώς.Το νερό λιγοστεύει κάθε χρόνο και αυτό που υπάρχει δεν προβλέπεται να συλλέγεται τον χειμώνα ώστε να χρησιμοποιηθεί το καλοκαίρι στην περίπτωση που λόγοι ανωτέρας βίας όπως πόλεμοι, επιδημίες αναγκάσουν κάποιους ανθρώπους να εγκατασταθούν στα χωριά.
Ο τρόπος ζωής του σημερινού ανθρώπου πιέζει ασφυκτικά το περιβάλλον και καταπονεί ανελέητα τον Πλανήτη. Το κακό και ηλίθιο ταυτόχρονα είναι ότι την καταστροφή του περιβάλλοντος την κάνουμε για αμελητέας σημασίας προ¨ιοντα,αλλά και για προ¨ιόντα επικίνδυνα για την υγεία του ανθρώπου.Οσο για την οικολογική συνείδηση αυτή είναι ένοια άγνωστη για τους περισσότερους ανθρώπους και παρωχημένη για τους υπόλοιπους.Οι ισχυροί του πλανητη βαράνε ο κάθε ένας το δικό του βιολί,δεν έχουν καταλάβει ότι οποιαδήποτε ισχύ και αν συγκεντρώσουν καταπιέζοντας την φύση ,στο τέλος ένας πόλεμος με την φύση είναι από χέρι χαμένος....
Εάν θέλουμε ο πλανήτης μας να μας κουβαλάει στην πλάτη του για αρκετό καιρό ακόμα πρέπει να αλάξουμε τρόπο σκέψης και δράσης, διαφορετικά η τιμωρία από την καταστροφή του περιβάλλοντος θα είναι πολύ βαριά και χωρίς ανθρώπινο συναίσθημα.
Το φυσικό περιβάλλον του χωριού μας (Παλαιόκαστρο-Ξηροκάσι) αποτελεί ένα μέρος του φυσικού περιβάλλοντος της ορεινής Μεσσήνης και συνεπώς η αναφορά μας αυτή αφορά και όλα τα χωριά των κοντοβουνίων...
Ένα μικρό κλάσμα του παγκόσμιου φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί και το φυσικό περιβάλλον του χωριού μας και της ευρύτερης περιοχής.Στό χωριό μας υπήρχε το φυσικό περιβάλλον το οποίο είχε δημιουργήσει η φύση ,και το ανθρωπογενές περιβάλλον στο οποίο πάλευαν ,όπως λέει και ο Cousteau οι πρόγονοι μας για να ζήσουν.
Αυτό το ανθρωπογενές περιβάλλον το δημιούργησαν οι πρώτοι άνθρωποι που ήλθαν να κατοικίσουν στον τόπο αυτό,εκχερσώνοντας δάση,δημιουργώντας μάντρες αυλάκια, στέρνες αξιοποιώντας και το νερό της περιοχής.Το υπόλοιπο αποτελούσε το φυσικό περιβάλλον όπως το είχε δημιουργήσει η φύση με την πανίδα και την χλωρίδα που γνωρίσαμε τα τελευταία χρόνια.
Αυτά τα δύο είδη περιβάλλοντος που επικρατούσαν στο χωριό μας ήταν σε μια απόλυτη και δημιουργική ισορροπία με διαχειριστές τους προγόνους μας ,οι οποίοι είχαν θεσπίσει κανόνες για αυτήν την ισορροπία, διότι έτσι επιβίωναν και αυτοί.
Το ανθρωπογενές περιβάλλον το είχαν χωρίσει σε δυο περιοχές τις οποίες καλλιεργούσαν εκ περιτροπής κάθε χρόνο ,ήταν οι λεγόμενες «Ζεξιές» όπως τις έλεγαν.
Την χρονιά που είχαν σπείρει σιτηρά την μία ζεξιά, την άλλη την άλλη την άφηναν ακαλλιέργητη ώστε να ξεκουραστεί η γή,να δημιουργίσει τα δικά της αντισώματα στις ασθένειες, να βοσκήσουν τα γιδοπρόβατα τους ώστε να παραχθεί το φυσικό λίπασμα από τις κοπριές των ζώων τους,εφάρμοζαν δηλαδή την αγρανάπαυση κατά την ορολογία της Γεωπονικής.Δημιουργούσαν τις λεγόμενες πεζούλες ώστε να συγκρατήσουν το χώμα από την βροχή,διαμόρφωναν τις ροές των νερών της βροχής ώστε να προστατέψουν το καλλιεργήσιμο έδαφος, καθάριζαν από τα πάσης φύσεως ζιζάνια το έδαφος. Οι περισσότεροι σχεδόν όλοι είχαν κατασκευάσει μαντριά και καλύβια και στις δύο ζεξιές ώστε να διευκολύνονται καλύτερα.
Ο τόπος και το περιβάλλον που καλλιεργούσαν ήταν το σπίτι τους από αυτό ζούσαν και γιαυτό το προστάτευαν και το αγαπούσαν.Η ανάπτυξη των σαλιγγαριών τα οποία μάζευαν και τα είχαν βάλει στην διατροφή τους, ήταν και κριτήριο υγείας της περιοχής η αύξηση του πληθυσμού των αγρίων μελισσών, του λαγού ήταν επίσης ενδείξεις υγείας του περιβάλλοντος.
Μάζευαν άγρια χόρτα, εμβολίαζαν αγκορτσές στην περιοχή που την χρονιά αυτή δεν καλλιεργούσαν, και γενικώς και στις δύο ζεξιές υπήρχε μια ανθρώπινη δραστηριότητα με στόχο να εκμεταλεύονται την γή τους για να ζήσουν χωρίς να την καταστρέφουν.
Βλέπουμε λοιπόν ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν αναπτύξει οικολογική συνείδηση στην προσπάθεια τους να επιζήσουν όμως η ανάπτυξη της Γεωπονικής επιστήμης και η παραγωγή λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων μετά τον πόλεμο, δεν τους βοήθησαν διότι το επίσημο κράτος ποτέ δεν ασχολήθηκε μαζί τους, ποτέ δεν έγινε μία εδαφολογική ανάλυση της περιοχής ώστε να προτείνουν οι γεωπόνοι τις κατάλληλες καλλιέργιες και τα κατάλληλα λιπασματα,ποτέ δεν τους δίδαξαν πώς να χρησιμοποιούν τα ζιζανιοκτόνα όταν άρχισαν να κυκλοφορούν .Η χρήση των φυτοφαρμάκων χωρίς οδηγίες χρήσης και χωρίς μέσα ατομικής προστασίας εξελίχθηκε σε θανατηφόρες ασθένειες για τους ίδιους και σε τοξική δηλητηρίαση για τον τόπο τους.Από αυτό το τεράστιο πρόβλημα έχουν χάσει την ζωή τους πολύ περισσότεροι άνθρωποι στα πεδινά χωριά της Μεσσηνίας. Η τεχνική υποστήριξη που έπρεπε να έχουν από τους γεωπόνους οι οποίοι σπούδασαν από τους φόρους των αγροτών, παρέμεινε κλεισμένη στα γραφεία της κοματικής γραφειοκρατίας.
Το αμιγώς φυσικό περιβάλλον των κοντοβουνίων συνέβαλε σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ποιότητα της ζωής εκείνων των ανθρώπων, πέραν του ιδανικού κλίματος που τους εξασφάλιζε ήταν και μια φυσική αποθήκη ζωοτροφής για τα ζώα τους, καθώς και ένα καλά οργανωμένο φυσικό δίκτυο παροχής νερού, το οποίο λόγω των κλίσεων του εδάφους και της αρχιτεκτονικής κατασκευής εκείνων των βουνών το νερό το έβρισκες παντού,περισσότερες από είκοσι(20) φυσικές πηγές είχε το χωριό μας.
Αποτελείτο από δάση με μια μεγάλη ποικιλία δένδρων, που σημαίνει ότι το έδαφος ευνοούσε την επιβίωση πολλών ειδών δένδρων.Οι άνθρωποι αυτοί χρησιμοποιούσαν τα δάση αυτά με μέτρο και σεβασμό, όταν έκοβαν τα κλαριά ενός δένδρου για να δώσουν τροφή στα ζώα τους φρόντιζαν να μην τα καταστρέφουν ώστε το δένδρο αυτό να αποκατασταθεί.Είχαν επισημάνει τα δένδρα που παρήγαγαν βελανίδια και αυτά δεν τα έκοβαν,επεσήμαιναν τα μέρη των δένδρων που ήταν κατάλληλα για γεωργικά εργαλεία, και όταν ακόμα τα έκαιγαν να δημιουργήσουν βοσκοτόπια το έκαναν με προγραματισμό.
Σε αυτό το ιδανικό φυσικό περιβάλλον των κοντοβουνίων ζούσαν τα άγρια και τα ήμερα του λόγγου,σε μια φυσική και ισορροπημένη ζωή.Μέσα στον ίδιο λόγγο έβοσκαν τα γίδια μαζί με τις πέρδικες,στάλιζαν(κοιμόνταν το μεσημέρι) μαζί με τους λαγούς.Δεν θα ξεχάσω τον παράξενο θόρυβο των φύλων της αργιάς όταν σταματούσαν και όταν έφευγαν οι φάσες από αυτά τα δένδρα,όταν τα επισκέπτονταν την περίοδο που ήταν τα βελανίδια της αργιάς να πάρουν και αυτά τα πουλιά το μερίδιο τους από την μάννα φύση.Η παρακολούθηση και η καταγραφή της προσπάθειας ενός ξυλοπελεκάνου(Δρυοκολάπτη) να ελέγξει εάν ο κορμός της βελανιδιάς ήταν κούφιος, και εν συνεχεία να προσπαθεί επι ημέρες να ανοίξει μία τρύπα κυκλική με γεωμετρική ακρίβεια όπου να χωράει μόνον αυτός ώστε να προφυλαχθεί από τους εχθρούς του προκειμένου να φτιάξει την οικογένεια του ήταν μια από τις πολλές δραστηριότητες των ενοίκων αυτού του οικοσυστήματος.
Δεκάδες άλλα πουλιά και ζώα έκαναν τον δικό τους αγώνα επιβίωσης μέσα σε εκείνο το φυσικό περιβάλλον.
Σήμερα αυτό το περιβάλλον δεν υπάρχει με την μορφή που το γνωρίσαμε. Οι μεταβολές που έχουν επέλθει σε αυτό είναι καταλυτικές και οφείλονται πέραν από την αποχώρηση του ανθρώπου,κατά κύριο λόγο στις δυσάρεστες συνέπειες της κλιματικης αλαγής που συντελείται σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το φυσικό περιβάλλον των κοντοβουνίων έχει χάσει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού του σε φυτά και ζώα,και έχουν επιζήσει όσα είναι ανθεκτικά στις νέες συνθήκες.Η προσαρμογή των φυτών και των ζώων της περιοχής στις νέες απαιτήσεις του περιβάλλοντος, όπως λέει και ο Δαρβίνος τα περισσότερα τα έχει εξαφανίσει,και ελάχιστα έχει ευνοήσει π.χ.το πουρναρι.
Με λίγα λόγια η καταστροφή του περιβάλλοντος έχει αρχίσει και συντελείται με γοργούς ρυθμούς. Η ερημοποίηση της περιοχής έχει αρχίσει από τις κορυφές των βουνών,όπου έχουν ξεραθεί όλα μικρά δένδρα και θα συνεχίσει νακατεβαίνει συνεχώς.Το νερό λιγοστεύει κάθε χρόνο και αυτό που υπάρχει δεν προβλέπεται να συλλέγεται τον χειμώνα ώστε να χρησιμοποιηθεί το καλοκαίρι στην περίπτωση που λόγοι ανωτέρας βίας όπως πόλεμοι, επιδημίες αναγκάσουν κάποιους ανθρώπους να εγκατασταθούν στα χωριά.
Ο τρόπος ζωής του σημερινού ανθρώπου πιέζει ασφυκτικά το περιβάλλον και καταπονεί ανελέητα τον Πλανήτη. Το κακό και ηλίθιο ταυτόχρονα είναι ότι την καταστροφή του περιβάλλοντος την κάνουμε για αμελητέας σημασίας προ¨ιοντα,αλλά και για προ¨ιόντα επικίνδυνα για την υγεία του ανθρώπου.Οσο για την οικολογική συνείδηση αυτή είναι ένοια άγνωστη για τους περισσότερους ανθρώπους και παρωχημένη για τους υπόλοιπους.Οι ισχυροί του πλανητη βαράνε ο κάθε ένας το δικό του βιολί,δεν έχουν καταλάβει ότι οποιαδήποτε ισχύ και αν συγκεντρώσουν καταπιέζοντας την φύση ,στο τέλος ένας πόλεμος με την φύση είναι από χέρι χαμένος....
Εάν θέλουμε ο πλανήτης μας να μας κουβαλάει στην πλάτη του για αρκετό καιρό ακόμα πρέπει να αλάξουμε τρόπο σκέψης και δράσης, διαφορετικά η τιμωρία από την καταστροφή του περιβάλλοντος θα είναι πολύ βαριά και χωρίς ανθρώπινο συναίσθημα.
