Πως ξεπέρασα το φόβο του θανάτου
(τι θα συμβεί αν δεν πεθάνουμε ποτέ).
Ομιλία μου για το βιβλίο
1.Καλωσόρισμα.
Κυρίες και κύριοι, φίλοι και φίλες,
Σας ευχαριστώ πολύ που βρίσκεστε σήμερα εδώ και είμαι πολύ χαρούμενος που σας βλέπω, γιατί με πολλούς και πολλές από εσάς είμαστε για χρόνια φίλοι και φιλαράκια, συνεργάτες, γνωστοί και νιώθουμε αμοιβαία συναισθήματα εκτίμησης, αλληλοκατανόησης, όμορφης επικοινωνίας και αναίτιας χαράς, όταν συναντιόμαστε.
Ο φίλος σκηνοθέτης Μπάμπης Τσόκας στις κουβέντες μας αναφέρει συχνά: «Το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή μου ήταν οι συναντήσεις μου με ανθρώπους». Βέβαια όλοι οι άνθρωποι είμαστε σημαντικοί. Ο καθένας στον τομέα του, στο χόμπι του, στα ενδιαφέροντά του. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε, γιατί ακόμα ζούμε σε μια κοινωνία που σε κρίνει από τον πλούτο, το επάγγελμα, την εμφάνιση, την καταγωγή. Όπως έλεγε και ο Αϊνστάιν: «Πρέπει να φερόμαστε και να βλέπουμε τους ανθρώπους με τον ίδιο ανιδιοτελή σεβασμό, είτε είναι σκουπιδιάρηδες είτε είναι καθηγητές Πανεπιστημίου»...
Άρα λοιπόν όλοι είμαστε σημαντικοί και ταυτόχρονα όλοι είμαστε ασήμαντοι, αφού όλοι μας έχουμε την ίδια γενετική καταγωγή και θα έχουμε το ίδιο τέλος.
2.Μερικές προσεγγίσεις.
Ο δικός μας, ο Καζαντζάκης (σας θυμίζω) είχε πει: «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο. Καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο. Το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε ζωή».
Ο ήρωας αυτού του βιβλίου αγαπάει πολύ τη ζωή, γι’ αυτό φοβάται και πολύ τον θάνατο. Ο ήρωας αυτού του βιβλίου δεν είναι γενναίος σαν τους περισσότερους από εμάς που δεν φοβούνται τον θάνατο. Ο ήρωας του βιβλίου πάσχει από τον φόβο του θανάτου, από κρίσεις πανικού που μπορείς να τις αποκαλέσεις και θανατοφοβία. Είναι δηλαδή ένας «τραυματικός» ήρωας.
Η θανατοφοβία είναι μία μορφή άγχους η οποία χαρακτηρίζεται από τον φόβο για τον θάνατο είτε του ίδιου του ατόμου ή της διαδικασίας θανάτου. Συχνά αποκαλείται και ως «άγχος θανάτου».
Ο Foucault (Φουκώ) έλεγε (ίσως και χαριτολογώντας, δεν ξέρω) ότι ο άνθρωπος στην εξέλιξή του είχε τρεις μεγάλες τραυματικές νοητικές και ψυχικές εμπειρίες. Πρώτη τραυματική εμπειρία, η ανακάλυψη του Κοπέρνικου όταν είπε ότι η Γη είναι ένας πλανήτης όπως πολλοί άλλοι γύρω από τον ήλιο. Αυτό ήταν το πρώτο σοκ για την ανθρωπότητα. Η δεύτερη τραυματική εμπειρία του ανθρώπου, η ανακάλυψη του νόμου της εξέλιξης του Δαρβίνου που υποστηρίζει πως καταγόμαστε από τα ζώα, εδώ μιλάμε για ισοπέδωση. Και η τρίτη, η σεξουαλική θεωρία του Freud που λέει ξεκάθαρα πως οι άλογες δυνάμεις μας εξουσιάζουν μέσω του ασυνείδητου και όχι το αξιωμένο άγιο πνεύμα του πολιτισμού.
Μετά από αυτές τις τραυματικές ανακαλύψεις, όπως καταλαβαίνετε, τα κονομήσανε οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι.
Έτσι με την εξέλιξη των ανακαλύψεων και των επιστημών ο άνθρωπος έπαψε να είναι το μοναδικό ον που το έφτιαξε ο Θεός. Ο Θεός βέβαια μοιάζει με τους ανθρώπους όλοι τον έχουμε δει. Έχει χέρια, πόδια και κεφάλι. Κατ’ εικόνα και ομοίωση δηλαδή. Και όπως έλεγε ο Ξενοφάνης το 600 π.Χ περίπου, αν οι ελέφαντες έκαναν πολιτισμό, θα έφτιαχναν αγάλματα και εικόνες με έναν ελέφαντα θεό, αν τα κοκόρια έφτιαχναν πολιτισμό, θα έφτιαχναν ένα θεό με τη μορφή κόκορα.
Ποιος είδε τον Θεό... Κανείς. Νομίζω ότι μόνο οι φανατικοί γνωρίζουν τον Θεό, ίσως και τον αριθμό τηλεφώνου του.
Όμως, «οι θεοί (και όχι ο Θεός) δεν είναι τίποτε άλλο από δημιουργήματα του ανθρώπινου φόβου, δίδασκε ο Βούδας (560-480 π.Χ.). «Ο φόβος είναι η πρώτη μητέρα των θεών», συμπλήρωνε ο Ρωμαίος ποιητής Τίτος Λουκρήτιος Κάρος (95-55 π.Χ.). Κι ο φόβος του θανάτου δημιούργησε διάφορα δόγματα για τη μετά θάνατο ζωή, τη μετεμψύχωση και τη Δευτέρα Παρουσία.
Στην ιστορία της φιλοσοφίας υπάρχουν πολλές απόψεις για το γεγονός του θανάτου. Αναμφίβολα πιστεύουμε πως είναι ένα από τα χειρότερα δεινά. Γιατί αφαιρεί την ίδια την ύπαρξη. Μπορεί να μη μας αγγίξει διότι δεν τον συναντούμε, όμως όταν τον σκεφτόμαστε μας αφαιρεί την ίδια τη βάση για μια καλή ζωή. Πολλοί όταν σκέφτονται τον θάνατο, τότε εκμηδενίζεται η θέλησή τους να αποβλέπουν στο καλύτερο. Η σκέψη του θανάτου αποδομεί τους στόχους που θέτουν στη ζωή.
Ο Σωκράτης πίστευε στην αθανασία της ψυχής και ότι μετά τον θάνατο η ψυχή θα ζούσε σε έναν άλλο κόσμο που μοιάζει με τον δικό μας. Όταν οι Αθηναίοι δικαστές τον καταδίκασαν σε θάνατο τους είπε: «Εγώ τώρα πάω στον θάνατο και εσείς στη ζωή. Ποιο είναι το καλύτερο, μόνο ο θεός ξέρει. Αυτή η αντίληψη περί αθανασίας της ψυχής την περιγράφει ο Πλάτωνας στο έργο του «Φαίδων» και άσκησε πολύ σημαντική επιρροή στην χριστιανική κατασκευή για την μετά θάνατον ζωή.
Ο Επίκουρος χλεύαζε τους θρησκευτικούς ηγέτες, που επιδιώκοντας να αυξήσουν τη δύναμή τους, ενέτειναν το άγχος του θανάτου φοβίζοντας τους ανθρώπους για τις τιμωρίες που θα επιβάλλονταν μετά θάνατον σε όσους δεν τηρούσαν συγκεκριμένους κανόνες και κανονισμούς που η θρησκεία επέβαλε.
Στην Γ΄ επιστολή του Επίκουρου προς τον Μενοικέα αναφέρει: «Κοίταξε να δεχτείς την ιδέα πως ο θάνατος δεν πρέπει να μας σκοτίζει («μηδέν προς ημάς»).
Έλεγε πως τον θάνατο δεν τον συναντάμε ποτέ. Γιατί αν υπάρχει μετά θάνατον ζωή, άρα δεν συναντάμε τον θάνατο αφού θα συνεχίσουμε να ζούμε. Αν δεν υπάρχει, πάλι δεν τον συναντάμε αφού δεν έχουμε τις αισθήσεις μας για να καταλάβουμε ότι πεθάναμε.
«Χαζός είναι όποιος λέγει πως φοβάται το θάνατο, όχι γιατί θα υποφέρει όταν έρθει, παρά γιατί υποφέρει όσο συλλογιέται πως θα έρθει.
Και συνεχίζει: «Μια φορά υπάρχουμε, δεν υπάρχει τρόπος να υπάρξουμε δυο φορές και μάλλον δε θα υπάρξουμε ποτέ ξανά. Κι εσύ που δεν εξουσιάζεις το αύριο, αναβάλλεις τη χαρά. Και η ζωή πάει χαμένη με τις αναβολές, κι ο καθένας πεθαίνει απασχολημένος» (Επίκουρος).
Ο Guyau προβληματίζεται, ότι ίσως ο Επίκουρος, υποστηρίζοντας ότι η αθανασία είναι αδύνατη, κατέληξε σε βιαστικό συμπέρασμα. Δηλαδή ότι ίσως η Αθανασία να μην είναι αδύνατη. Δεν ξέρουμε αν υπάρχει αθανασία, αλλά γνωρίζουμε ότι για τους ανθρώπους είναι επιθυμητή.
3.Ο θάνατος στο σύγχρονο κόσμο.
Να δούμε όμως και την άλλη πλευρά του φεγγαριού, πώς αντιμετωπίζει τον θάνατο ο σύγχρονος κόσμος.
Οι σύγχρονες κοινωνίες προσπαθούν να ξεπεράσουν αυτό που ονομάζουμε «μεταφυσική». Προσπαθούν ν’ αποτινάξουν από τα γυαλιστερά σεντόνια του καταναλωτισμού και του ηδονισμού κάθε τι που μπορεί να θυμίζει την τελική μοίρα των ανθρώπων και την τελική τους πορεία. Οι σύγχρονες κοινωνίες δεν ασχολούνται με την προβληματική του θανάτου και όταν αυτό συμβαίνει εξυπηρετεί συνήθως άλλους σκοπούς. Τα δελτία ειδήσεων είναι γεμάτα με αριθμούς θανάτων και νεκρολογίες. Δυστυχήματα, φόνοι και έπειτα διαφημίσεις για σαμπουάν και κρέμες νυχτός, έπειτα πάλι εκατόμβες νεκρών και αμέσως μετά πιστωτικές κάρτες και σάλτσες για μακαρόνια. Ο θάνατος είναι χρήσιμος για τον σημερινό μας πολιτισμό όταν πουλάει όταν γύρω από αυτόν μπορούν να στήσουν τρελό χορό, εταιρίες και συμφέροντα. Μια ατελείωτη αλυσίδα από επαγγέλματα και επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται το ιερό γεγονός του θανάτου, ζουν από αυτό προβάλλοντας το ταυτόχρονα με μια επιδερμική διάθεση αφαιρώντας του κάθε ηθική και πνευματική αξία. Ο θάνατος δηλαδή είναι μια καλή μπίζνα για τους ζωντανούς.
Παράλληλα ο θάνατος στο συλλογικό ασυνείδητο των σύγχρονων κοινωνικών (όταν παύει να είναι δεδομένο αγοράς και εκμετάλλευσης) απωθείται βίαια. Οι κοινωνίες μας φοβούνται να μιλήσουν για κάτι που θα συμβεί σε όλους μας.
Μαθαίνουμε από μικροί να ζούμε με τρόπο λες και δεν θα πεθάνουμε ποτέ. Μας μαθαίνουν να συμπεριφερόμαστε λες και θα είμαστε σε αυτή τη γη αιώνιοι. Να συσσωρεύουμε, να παλεύουμε και δημιουργούμε συνεχείς προϋποθέσεις μιας άσπλαχνης υλικότητας.
Η ορθολογική επιστημονική σκέψη, οι ιδεολογίες, κόμματα, κρατικοί μηχανισμοί, κοινωνικοί και θεσμοί μας μαθαίνουμε να γινόμαστε άπληστοι ηδονιστές και καταναλωτές. Μας μαθαίνουν να μην χορταίνουμε. Αυτή την στιγμή υπάρχουν περιουσίες ανθρώπων που είναι ίσες με τα πλούτη μιας χώρας. Οι άνθρωποι αυτοί συνεχώς συσσωρεύουν αμύθητα πλούτη με ανήθικους τρόπους ενώ ξέρουν ότι κάποτε θα πεθάνουν. Γιατί το κάνουν;
Αφού τίποτα δεν θα πάρουν μαζί τους. Όμως δεν μπορούν να σταματήσουν γιατί οι κοινωνίες (μέσα στις οποίες ζουν) τους έμαθαν συνεχώς να τζογάρουν. Είναι άρρωστοι τζογαδόροι της ματαιότητας. Να τζογάρουν στην κατακτητική και υλιστική μανία.
Εκπαιδευόμαστε να τζογάρουμε στο «υλικό τώρα». Στο «ότι φάμε και ότι πιούμε...» να μην πω το παρακάτω. Να ζούμε στο μύθο μιας ψευδής αιωνιότητας του παρόντος.
Γι’ αυτό πολλοί αφοσιώνονται στην ασταμάτητη και, πολλές φορές άσκοπη δραστηριότητα, έτσι ώστε να κερδίζουν συνεχώς πλούτο, φήμη, δόξα. Με αυτόν τον τρόπο θέλουν να αποφύγουν την ενδόμυχη οδύνη τους για τον θάνατο, να μην τον σκέφτονται αφού συνέχεια είναι δραστήριοι και ξεχνούν τον φόβο τους.
Αυτές δεν είναι δικές μου διαπιστώσεις. Ο Σενέκας στις επιστολές του προς Λουκήλιο, θυμίζει, ότι «η χαρά της συνεχούς ενασχόλησης δεν είναι απόδειξη δραστήριου πνεύματος, αλλά πολλές φορές είναι απόδειξη μιας καταναγκαστικής ανησυχίας για τον θάνατο. Γι’ αυτό οφείλουμε να φτάσουμε σε μια ισορροπία.
Διδάξου από τη φύση, αυτή θα σου πει τι κάνει τη μέρα και τη νύχτα.»
Η ανησυχία για το θάνατο στους περισσότερους σύγχρονους ανθρώπους δεν είναι συνειδητή, αλλά γίνεται αντιληπτή από διάφορες καμουφλαρισμένες εκδηλώσεις. Η φανατική θρησκευτικότητα, η πίστη χωρίς γνώση, η επιθυμία στη συγκέντρωση πλούτου, η ανάγκη για εξουσία τιμή και δόξα, η ανάγκη για δημοσιότητα, το πάθος με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μορφές που προσφέρουν μία ψεύτικη εκδοχή αθανασίας, που κρύβουν ένα μεγάλο φόβο για τον θάνατο.
Οι σύγχρονες κοινωνίες δεν μας μαθαίνουν να αντιμετωπίζουμε τον θάνατο ... ή τουλάχιστον δεν μας μαθαίνουν να τον αντιμετωπίζουμε με λιγότερο φόβο.
Αυτό μας κάνει να μην ζούμε σε μια πνευματική κατάσταση. Γιατί ενώ προσπαθούμε ν’ αποκοπούμε από κάτι που θα μας συμβεί έτσι και αλλιώς, ν’ αποκοπούμε από την ιδέα του θανάτου μας, η ιδέα αυτή μας εκδικείται και κάνει συχνά την επίσκεψή της στην ανθρώπινη καθημερινότητα με άλλους τρόπους.
Τα ψυχικά και ψυχολογικά προβλήματα, οι απόπειρες αυτοκτονίας, οι καταθλίψεις, τα άγχη και το στρες, η έλλειψη επικοινωνίας και ουσιαστικού νοήματος οι βυθίσεις μας σε υπαρξιακά σκοτεινά πηγάδια, η βίαιη επιθετική συμπεριφορά στις μεγαλουπόλεις, προέρχονται συχνά από την άρνησή μας να διαπραγματευτούμε με το μεταφυσικό της ζωής. Να βάλουμε την μεταφυσική στην καθημερινή μας πρακτική.
4.Θρησκείες και θάνατος.
Για να μην παρεξηγηθώ.
Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να γίνουμε πιστοί οπαδοί σε δόγματα, και σέχτες. Ή να αρχίσουμε να τρέχουμε σε πνευματιστικές συναντήσεις πίσω από μάγους και γκουρού, χαρτορίχτρες και καφετζούδες για να έρθουμε σε επαφή με την μεταφυσική μας ρίζα.
Είναι αυτονόητο από όλους ότι αυτό δεν είναι έρευνα και επανένωση με την πνευματική μας πλευρά. Είναι περισσότερο παραμυθίες που ανθίζουν στο δυτικό τρόπο σκέψης και παράλληλα αποκλείουν την αυθεντική επαφή με την εσωτερική μας αλήθεια. Γιατί όπως έλεγε και ο αρχαίος Φιλόδημος: «Ο φόβος του θανάτου πηγάζει από πεποιθήσεις και σκέψεις δεισιδαιμονίας, αλλά και από την επιθυμία μας «να ζήσουμε μετά θάνατον». Έτσι οι περισσότεροι ψάχνουμε για μια παρηγοριά».
Βέβαια για πολλούς οι θρησκείες είναι μια παρηγοριά, κατευνάζουν τον φόβο του θανάτου με την πίστη στον Θεό της θρησκείας τους. Κάποιοι άλλοι απαλύνουν τον φόβο του θανάτου με την πίστη τους σ’ ένα άθρησκο Θεό ως Άγνωστο ανώτατο πνευματικό όν. Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που ξεπερνούν ως ένα βαθμό τον φόβο τους για τον θάνατο, με την απιστία τους στον Θεό. Η πνευματική τους πλευρά ικανοποιείται με την επιστήμη, την έρευνα, τη φιλοσοφία, την τέχνη.
Ο πανεπιστημιακός Χαράλαμπος Θεοδωρίδης, (ο οποίος το 1900 αποφοίτησε από τη Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη και θεωρείται ο πρώτος σύγχρονος Έλληνας που ασχολήθηκε συστηματικά με τον Επίκουρο) σημειώνει: «Συχνά ο στοχασμός των ανθρώπων για τον θάνατο, κουράζει το μυαλό με απίθανους μύθους, έθιμα και ιεροτελεστίες που μας τις επέβαλλαν κάποιοι άλλοι και εμείς τις δεχθήκαμε από φόβο ότι έτσι πρέπει να είναι. Και αν δεν είναι; Το μυαλό του ανθρώπου παραγέμισε με τις πιο τρομακτικές φαντασιώσεις για το θάνατο, που δεν είναι αληθινές, που δεν έχουμε αποδείξεις».
Όμως όπως και να έχει: «Όλα τα όντα τρέμουν μπροστά στον θάνατο», λέει και ο Βούδας. Όμως τα ανθρώπινα όντα... Τρέμουν και μπροστά στη ζωή και η γήινη ζωή βασίζεται στην αρμονία των αντιθέσεων. Υπάρχει φως χωρίς σκοτάδι; Υπάρχει (κάπου) ζωή χωρίς θάνατο;
5.Η προσέγγιση του θανάτου σε αυτό το βιβλίο.
Αν παραμείνουμε μ’ ένα τρόπο αθάνατοι πώς θα ήταν η ζωή μας; Αν δεν πέθαινε ποτέ κανείς και ζούσαμε δύο χιλιάδες, πέντε χιλιάδες χρόνια; Ζούμε για πάντα... Πώς θα ήταν ο κόσμος; Τελικά κερδίζεις την αθανασία πεθαίνοντας ή όσο ζεις δεν γίνεσαι ποτέ αθάνατος; Τι είναι καλύτερο, να πεθάνεις ή όχι;
Όλα τούτα λοιπόν και άλλα πολλά θα τα βρούμε μ’ ένα «γελαστικό» και ψυχαγωγικό τρόπο σε αυτό το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα και που έχω την τιμή να βρίσκεστε όλοι εσείς, (φίλες και φίλοι), απόψε εδώ. Από τις εκδόσεις «Όταν» του Γρηγόρη Πλασταρά, πρόεδρο του Συνδέσμου Ελλήνων Εκδοτών, όπου και τον ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη του.
Αυτό το βιβλίο είναι μια προσπάθεια απελευθέρωσης από τον φόβο του θανάτου, ίσως εξοικείωσης, όσο γίνεται βέβαια. Σέβεται τον θάνατο ως μια εξελικτική διαδικασία της ζωής, αλλά τον αντιμετωπίζει με χιούμορ, άλλοτε δεικτικό, άλλοτε λαϊκό και χειμαρρώδες και άλλοτε πιο εσωτερικό, πιο φιλοσοφικό χιούμορ που σε κάνει να σκεφτείς, όπως αυτό υπάρχει ατόφιο και αυθεντικιό στα θαυμάσια σκίτσα του φίλου μας σκιτσογράφου και «συν-γραφέα» Αργύρη Μαυρέα.
Μέσα από αυτή τη χιουμοριστική και φιλοσοφική ματιά, το βιβλίο αυτό προσπαθεί να συμφιλιώσει (όσο γίνεται ξαναλέω) και να λυτρώσει (ως ένα βαθμό) τον αναγνώστη από τον φόβο του Θεού τιμωρού, από τις δεισιδαιμονίες των δογμάτων (και αν το καταφέρει) να τον ανακουφίσει και να τον ησυχάσει από το άγχος του θανάτου και στο τέλος να δοξθάσει τη ζωή. Την περίπλοκη και ταυτόχρονα απλή ζωή του καθενός ανθρώπου.
Πρώτα πρώτα το είχε αυτό ανάγκη ο ίδιος ο συγγραφέας και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που το έγραψε.
Νομίζω πως η φιλοσοφία του διαχρονικού Επίκουρου μας βοηθάει να υποκλιθούμε μπροστά στον κύκλο της ύπαρξης και να πάρουμε δύναμη από τη σοφή σκέψη ότι είμαστε τυχεροί που ήρθαμε σε αυτή τη ζωή, και πρέπει να τη ζήσουμε όσο καλύτερα μπορούμε και να την χαρούμε με τους αγαπημένους και τους φίλους μας, περνώντας όμορφα την κάθε μας μέρα.
Και όπως έλεγε και ο αρχαίος Σείκηλος από τις Τράλλεις της Μικράς Ασίας στο αρχαιότερο γνωστό τραγούδι του, το 200 μ.Χ., που το είχε αφιερώσει σε μια Ευτέρπη, Γυναίκα – Ερωμένη – Μάνα δεν ξέρουμε:
«Όσο ζεις λάμψε,
καθόλου να μη λυπάσαι.
Γιατί λίγο διαρκεί η ζωή,
ο χρόνος καθορίζει το τέλος».
(Σείκηλος στην Ευτέρπη)
Σας ευχαριστώ θερμά.
Πληροφορίες από την παρουσίαση
"ΠΩΣ ΞΕΠΕΡΑΣΑ ΤΟ ΦΟΒΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ" "Τι θα συμβεί άμα δεν... πεθάνουμε... ποτέ".
Στην Καλαμάτα Τετάρτη 10/8/2022 στις 9μ.μ. στο μπαράκι του Μαυρέα, mr brown Υπαπαντής 5.
Μια σπονδυλωτή υπαρξιακή χιουμοριστική νουβέλα, του θανατά, με γελοιογραφίες του εξαίρετου Αργύρη Μαυρέα. Από τις εκδόσεις "Όταν".σε επιμέλεια Σωτήρη Καραβοτα.
Στην εκδήλωση απευθύνουν σύντομους χαιρετισμούς:
-Αντωνία Παυλάκου (Λογοτέχνιδα, φιλόλογος, πρόεδρος της Ένωσης Μεσσήνιων Συγγραφέων)
-Γιούλα Σαρδέλη (Δημοσιογράφος)
Σύντομες τοποθετήσεις:
-Πέτρος Τσώνης
-Κώστας Αλεξίου
-Βασίλειος Ρ.Φλώρος
Κείμενα θα διαβάσουν:
-Έλενα Στρατή (Ηθοποιός σκηνοθέτης, παιδαγωγός)
Οι ερασιτέχνες ηθοποιοί:
-Από Θεατρική ομάδα «Ωκύτοπο» - Μορφωτικός Σύλλογος Μεσσηνίας
Βλαχοπούλου Μαρία
Μαγδαληνή Κωστοπουλου
-Από θεατρική ομάδα Μεγαλόπολης
Πόπη Δημοπούλου
-Από θεατρική ομάδα Μεσσήνης
Ιντζέμπελη Αγγελική
Δρακοπούλου Αλέκα
Κωνσταντίνα Χαρλέπα
-Αργύρης Μαυρέας:
Μουσικές επιλογές, τραγούδια, ποτά,
αντανακλάσεις στοχασμών, έκθεση γελοιογραφιών, και ασκήσεις ονειροπόλησης
....παραμένω λάτρης της Αθανασίας με κάθε κόστος! Να βρούνε οι επιστήμονες έναν τρόπο να ζούμε όλοι. Τόση τεχνολογία έχουμε. Μια παγκόσμια τεχνολογία Αθανασίας. Ωραία, ε; Όλοι τότε γινόμαστε αθάνατοι. Ανασταίνονται και οι πεθαμένοι και όσοι γεννιούνται από δω και πέρα δε θα πεθαίνουν ποτέ!
Όμως τι θα τρώμε; Για πόσο θα είμαστε αθάνατοι και που θα χωρέσουμε τόσοι; Για άπειρες χιλιετίες οι ίδιοι άνθρωποι, τα ίδια δέντρα, τα ίδια ζώα, τα ίδια πράγματα, η ίδια απαράλλαχτη φύση; Πώς θα ήταν ο κόσμος αν δεν πεθαίναμε;
Τελικά είναι καλύτερο να πεθαίνει κανείς ή να ζει για πάντα;
Σ' έπιασα δεν ξέρει τι να πεις. ...
Τέτοιες ερωτήσεις είναι του θανατά. ..
Που να δεις και τις απαντήσεις όμως. ..
Ομιλία μου για το βιβλίο
1.Καλωσόρισμα.
Κυρίες και κύριοι, φίλοι και φίλες,
Σας ευχαριστώ πολύ που βρίσκεστε σήμερα εδώ και είμαι πολύ χαρούμενος που σας βλέπω, γιατί με πολλούς και πολλές από εσάς είμαστε για χρόνια φίλοι και φιλαράκια, συνεργάτες, γνωστοί και νιώθουμε αμοιβαία συναισθήματα εκτίμησης, αλληλοκατανόησης, όμορφης επικοινωνίας και αναίτιας χαράς, όταν συναντιόμαστε.
Ο φίλος σκηνοθέτης Μπάμπης Τσόκας στις κουβέντες μας αναφέρει συχνά: «Το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή μου ήταν οι συναντήσεις μου με ανθρώπους». Βέβαια όλοι οι άνθρωποι είμαστε σημαντικοί. Ο καθένας στον τομέα του, στο χόμπι του, στα ενδιαφέροντά του. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε, γιατί ακόμα ζούμε σε μια κοινωνία που σε κρίνει από τον πλούτο, το επάγγελμα, την εμφάνιση, την καταγωγή. Όπως έλεγε και ο Αϊνστάιν: «Πρέπει να φερόμαστε και να βλέπουμε τους ανθρώπους με τον ίδιο ανιδιοτελή σεβασμό, είτε είναι σκουπιδιάρηδες είτε είναι καθηγητές Πανεπιστημίου»...
Άρα λοιπόν όλοι είμαστε σημαντικοί και ταυτόχρονα όλοι είμαστε ασήμαντοι, αφού όλοι μας έχουμε την ίδια γενετική καταγωγή και θα έχουμε το ίδιο τέλος.
2.Μερικές προσεγγίσεις.
Ο δικός μας, ο Καζαντζάκης (σας θυμίζω) είχε πει: «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο. Καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο. Το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε ζωή».
Ο ήρωας αυτού του βιβλίου αγαπάει πολύ τη ζωή, γι’ αυτό φοβάται και πολύ τον θάνατο. Ο ήρωας αυτού του βιβλίου δεν είναι γενναίος σαν τους περισσότερους από εμάς που δεν φοβούνται τον θάνατο. Ο ήρωας του βιβλίου πάσχει από τον φόβο του θανάτου, από κρίσεις πανικού που μπορείς να τις αποκαλέσεις και θανατοφοβία. Είναι δηλαδή ένας «τραυματικός» ήρωας.
Η θανατοφοβία είναι μία μορφή άγχους η οποία χαρακτηρίζεται από τον φόβο για τον θάνατο είτε του ίδιου του ατόμου ή της διαδικασίας θανάτου. Συχνά αποκαλείται και ως «άγχος θανάτου».
Ο Foucault (Φουκώ) έλεγε (ίσως και χαριτολογώντας, δεν ξέρω) ότι ο άνθρωπος στην εξέλιξή του είχε τρεις μεγάλες τραυματικές νοητικές και ψυχικές εμπειρίες. Πρώτη τραυματική εμπειρία, η ανακάλυψη του Κοπέρνικου όταν είπε ότι η Γη είναι ένας πλανήτης όπως πολλοί άλλοι γύρω από τον ήλιο. Αυτό ήταν το πρώτο σοκ για την ανθρωπότητα. Η δεύτερη τραυματική εμπειρία του ανθρώπου, η ανακάλυψη του νόμου της εξέλιξης του Δαρβίνου που υποστηρίζει πως καταγόμαστε από τα ζώα, εδώ μιλάμε για ισοπέδωση. Και η τρίτη, η σεξουαλική θεωρία του Freud που λέει ξεκάθαρα πως οι άλογες δυνάμεις μας εξουσιάζουν μέσω του ασυνείδητου και όχι το αξιωμένο άγιο πνεύμα του πολιτισμού.
Μετά από αυτές τις τραυματικές ανακαλύψεις, όπως καταλαβαίνετε, τα κονομήσανε οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι.
Έτσι με την εξέλιξη των ανακαλύψεων και των επιστημών ο άνθρωπος έπαψε να είναι το μοναδικό ον που το έφτιαξε ο Θεός. Ο Θεός βέβαια μοιάζει με τους ανθρώπους όλοι τον έχουμε δει. Έχει χέρια, πόδια και κεφάλι. Κατ’ εικόνα και ομοίωση δηλαδή. Και όπως έλεγε ο Ξενοφάνης το 600 π.Χ περίπου, αν οι ελέφαντες έκαναν πολιτισμό, θα έφτιαχναν αγάλματα και εικόνες με έναν ελέφαντα θεό, αν τα κοκόρια έφτιαχναν πολιτισμό, θα έφτιαχναν ένα θεό με τη μορφή κόκορα.
Ποιος είδε τον Θεό... Κανείς. Νομίζω ότι μόνο οι φανατικοί γνωρίζουν τον Θεό, ίσως και τον αριθμό τηλεφώνου του.
Όμως, «οι θεοί (και όχι ο Θεός) δεν είναι τίποτε άλλο από δημιουργήματα του ανθρώπινου φόβου, δίδασκε ο Βούδας (560-480 π.Χ.). «Ο φόβος είναι η πρώτη μητέρα των θεών», συμπλήρωνε ο Ρωμαίος ποιητής Τίτος Λουκρήτιος Κάρος (95-55 π.Χ.). Κι ο φόβος του θανάτου δημιούργησε διάφορα δόγματα για τη μετά θάνατο ζωή, τη μετεμψύχωση και τη Δευτέρα Παρουσία.
Στην ιστορία της φιλοσοφίας υπάρχουν πολλές απόψεις για το γεγονός του θανάτου. Αναμφίβολα πιστεύουμε πως είναι ένα από τα χειρότερα δεινά. Γιατί αφαιρεί την ίδια την ύπαρξη. Μπορεί να μη μας αγγίξει διότι δεν τον συναντούμε, όμως όταν τον σκεφτόμαστε μας αφαιρεί την ίδια τη βάση για μια καλή ζωή. Πολλοί όταν σκέφτονται τον θάνατο, τότε εκμηδενίζεται η θέλησή τους να αποβλέπουν στο καλύτερο. Η σκέψη του θανάτου αποδομεί τους στόχους που θέτουν στη ζωή.
Ο Σωκράτης πίστευε στην αθανασία της ψυχής και ότι μετά τον θάνατο η ψυχή θα ζούσε σε έναν άλλο κόσμο που μοιάζει με τον δικό μας. Όταν οι Αθηναίοι δικαστές τον καταδίκασαν σε θάνατο τους είπε: «Εγώ τώρα πάω στον θάνατο και εσείς στη ζωή. Ποιο είναι το καλύτερο, μόνο ο θεός ξέρει. Αυτή η αντίληψη περί αθανασίας της ψυχής την περιγράφει ο Πλάτωνας στο έργο του «Φαίδων» και άσκησε πολύ σημαντική επιρροή στην χριστιανική κατασκευή για την μετά θάνατον ζωή.
Ο Επίκουρος χλεύαζε τους θρησκευτικούς ηγέτες, που επιδιώκοντας να αυξήσουν τη δύναμή τους, ενέτειναν το άγχος του θανάτου φοβίζοντας τους ανθρώπους για τις τιμωρίες που θα επιβάλλονταν μετά θάνατον σε όσους δεν τηρούσαν συγκεκριμένους κανόνες και κανονισμούς που η θρησκεία επέβαλε.
Στην Γ΄ επιστολή του Επίκουρου προς τον Μενοικέα αναφέρει: «Κοίταξε να δεχτείς την ιδέα πως ο θάνατος δεν πρέπει να μας σκοτίζει («μηδέν προς ημάς»).
Έλεγε πως τον θάνατο δεν τον συναντάμε ποτέ. Γιατί αν υπάρχει μετά θάνατον ζωή, άρα δεν συναντάμε τον θάνατο αφού θα συνεχίσουμε να ζούμε. Αν δεν υπάρχει, πάλι δεν τον συναντάμε αφού δεν έχουμε τις αισθήσεις μας για να καταλάβουμε ότι πεθάναμε.
«Χαζός είναι όποιος λέγει πως φοβάται το θάνατο, όχι γιατί θα υποφέρει όταν έρθει, παρά γιατί υποφέρει όσο συλλογιέται πως θα έρθει.
Και συνεχίζει: «Μια φορά υπάρχουμε, δεν υπάρχει τρόπος να υπάρξουμε δυο φορές και μάλλον δε θα υπάρξουμε ποτέ ξανά. Κι εσύ που δεν εξουσιάζεις το αύριο, αναβάλλεις τη χαρά. Και η ζωή πάει χαμένη με τις αναβολές, κι ο καθένας πεθαίνει απασχολημένος» (Επίκουρος).
Ο Guyau προβληματίζεται, ότι ίσως ο Επίκουρος, υποστηρίζοντας ότι η αθανασία είναι αδύνατη, κατέληξε σε βιαστικό συμπέρασμα. Δηλαδή ότι ίσως η Αθανασία να μην είναι αδύνατη. Δεν ξέρουμε αν υπάρχει αθανασία, αλλά γνωρίζουμε ότι για τους ανθρώπους είναι επιθυμητή.
3.Ο θάνατος στο σύγχρονο κόσμο.
Να δούμε όμως και την άλλη πλευρά του φεγγαριού, πώς αντιμετωπίζει τον θάνατο ο σύγχρονος κόσμος.
Οι σύγχρονες κοινωνίες προσπαθούν να ξεπεράσουν αυτό που ονομάζουμε «μεταφυσική». Προσπαθούν ν’ αποτινάξουν από τα γυαλιστερά σεντόνια του καταναλωτισμού και του ηδονισμού κάθε τι που μπορεί να θυμίζει την τελική μοίρα των ανθρώπων και την τελική τους πορεία. Οι σύγχρονες κοινωνίες δεν ασχολούνται με την προβληματική του θανάτου και όταν αυτό συμβαίνει εξυπηρετεί συνήθως άλλους σκοπούς. Τα δελτία ειδήσεων είναι γεμάτα με αριθμούς θανάτων και νεκρολογίες. Δυστυχήματα, φόνοι και έπειτα διαφημίσεις για σαμπουάν και κρέμες νυχτός, έπειτα πάλι εκατόμβες νεκρών και αμέσως μετά πιστωτικές κάρτες και σάλτσες για μακαρόνια. Ο θάνατος είναι χρήσιμος για τον σημερινό μας πολιτισμό όταν πουλάει όταν γύρω από αυτόν μπορούν να στήσουν τρελό χορό, εταιρίες και συμφέροντα. Μια ατελείωτη αλυσίδα από επαγγέλματα και επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται το ιερό γεγονός του θανάτου, ζουν από αυτό προβάλλοντας το ταυτόχρονα με μια επιδερμική διάθεση αφαιρώντας του κάθε ηθική και πνευματική αξία. Ο θάνατος δηλαδή είναι μια καλή μπίζνα για τους ζωντανούς.
Παράλληλα ο θάνατος στο συλλογικό ασυνείδητο των σύγχρονων κοινωνικών (όταν παύει να είναι δεδομένο αγοράς και εκμετάλλευσης) απωθείται βίαια. Οι κοινωνίες μας φοβούνται να μιλήσουν για κάτι που θα συμβεί σε όλους μας.
Μαθαίνουμε από μικροί να ζούμε με τρόπο λες και δεν θα πεθάνουμε ποτέ. Μας μαθαίνουν να συμπεριφερόμαστε λες και θα είμαστε σε αυτή τη γη αιώνιοι. Να συσσωρεύουμε, να παλεύουμε και δημιουργούμε συνεχείς προϋποθέσεις μιας άσπλαχνης υλικότητας.
Η ορθολογική επιστημονική σκέψη, οι ιδεολογίες, κόμματα, κρατικοί μηχανισμοί, κοινωνικοί και θεσμοί μας μαθαίνουμε να γινόμαστε άπληστοι ηδονιστές και καταναλωτές. Μας μαθαίνουν να μην χορταίνουμε. Αυτή την στιγμή υπάρχουν περιουσίες ανθρώπων που είναι ίσες με τα πλούτη μιας χώρας. Οι άνθρωποι αυτοί συνεχώς συσσωρεύουν αμύθητα πλούτη με ανήθικους τρόπους ενώ ξέρουν ότι κάποτε θα πεθάνουν. Γιατί το κάνουν;
Αφού τίποτα δεν θα πάρουν μαζί τους. Όμως δεν μπορούν να σταματήσουν γιατί οι κοινωνίες (μέσα στις οποίες ζουν) τους έμαθαν συνεχώς να τζογάρουν. Είναι άρρωστοι τζογαδόροι της ματαιότητας. Να τζογάρουν στην κατακτητική και υλιστική μανία.
Εκπαιδευόμαστε να τζογάρουμε στο «υλικό τώρα». Στο «ότι φάμε και ότι πιούμε...» να μην πω το παρακάτω. Να ζούμε στο μύθο μιας ψευδής αιωνιότητας του παρόντος.
Γι’ αυτό πολλοί αφοσιώνονται στην ασταμάτητη και, πολλές φορές άσκοπη δραστηριότητα, έτσι ώστε να κερδίζουν συνεχώς πλούτο, φήμη, δόξα. Με αυτόν τον τρόπο θέλουν να αποφύγουν την ενδόμυχη οδύνη τους για τον θάνατο, να μην τον σκέφτονται αφού συνέχεια είναι δραστήριοι και ξεχνούν τον φόβο τους.
Αυτές δεν είναι δικές μου διαπιστώσεις. Ο Σενέκας στις επιστολές του προς Λουκήλιο, θυμίζει, ότι «η χαρά της συνεχούς ενασχόλησης δεν είναι απόδειξη δραστήριου πνεύματος, αλλά πολλές φορές είναι απόδειξη μιας καταναγκαστικής ανησυχίας για τον θάνατο. Γι’ αυτό οφείλουμε να φτάσουμε σε μια ισορροπία.
Διδάξου από τη φύση, αυτή θα σου πει τι κάνει τη μέρα και τη νύχτα.»
Η ανησυχία για το θάνατο στους περισσότερους σύγχρονους ανθρώπους δεν είναι συνειδητή, αλλά γίνεται αντιληπτή από διάφορες καμουφλαρισμένες εκδηλώσεις. Η φανατική θρησκευτικότητα, η πίστη χωρίς γνώση, η επιθυμία στη συγκέντρωση πλούτου, η ανάγκη για εξουσία τιμή και δόξα, η ανάγκη για δημοσιότητα, το πάθος με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μορφές που προσφέρουν μία ψεύτικη εκδοχή αθανασίας, που κρύβουν ένα μεγάλο φόβο για τον θάνατο.
Οι σύγχρονες κοινωνίες δεν μας μαθαίνουν να αντιμετωπίζουμε τον θάνατο ... ή τουλάχιστον δεν μας μαθαίνουν να τον αντιμετωπίζουμε με λιγότερο φόβο.
Αυτό μας κάνει να μην ζούμε σε μια πνευματική κατάσταση. Γιατί ενώ προσπαθούμε ν’ αποκοπούμε από κάτι που θα μας συμβεί έτσι και αλλιώς, ν’ αποκοπούμε από την ιδέα του θανάτου μας, η ιδέα αυτή μας εκδικείται και κάνει συχνά την επίσκεψή της στην ανθρώπινη καθημερινότητα με άλλους τρόπους.
Τα ψυχικά και ψυχολογικά προβλήματα, οι απόπειρες αυτοκτονίας, οι καταθλίψεις, τα άγχη και το στρες, η έλλειψη επικοινωνίας και ουσιαστικού νοήματος οι βυθίσεις μας σε υπαρξιακά σκοτεινά πηγάδια, η βίαιη επιθετική συμπεριφορά στις μεγαλουπόλεις, προέρχονται συχνά από την άρνησή μας να διαπραγματευτούμε με το μεταφυσικό της ζωής. Να βάλουμε την μεταφυσική στην καθημερινή μας πρακτική.
4.Θρησκείες και θάνατος.
Για να μην παρεξηγηθώ.
Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να γίνουμε πιστοί οπαδοί σε δόγματα, και σέχτες. Ή να αρχίσουμε να τρέχουμε σε πνευματιστικές συναντήσεις πίσω από μάγους και γκουρού, χαρτορίχτρες και καφετζούδες για να έρθουμε σε επαφή με την μεταφυσική μας ρίζα.
Είναι αυτονόητο από όλους ότι αυτό δεν είναι έρευνα και επανένωση με την πνευματική μας πλευρά. Είναι περισσότερο παραμυθίες που ανθίζουν στο δυτικό τρόπο σκέψης και παράλληλα αποκλείουν την αυθεντική επαφή με την εσωτερική μας αλήθεια. Γιατί όπως έλεγε και ο αρχαίος Φιλόδημος: «Ο φόβος του θανάτου πηγάζει από πεποιθήσεις και σκέψεις δεισιδαιμονίας, αλλά και από την επιθυμία μας «να ζήσουμε μετά θάνατον». Έτσι οι περισσότεροι ψάχνουμε για μια παρηγοριά».
Βέβαια για πολλούς οι θρησκείες είναι μια παρηγοριά, κατευνάζουν τον φόβο του θανάτου με την πίστη στον Θεό της θρησκείας τους. Κάποιοι άλλοι απαλύνουν τον φόβο του θανάτου με την πίστη τους σ’ ένα άθρησκο Θεό ως Άγνωστο ανώτατο πνευματικό όν. Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που ξεπερνούν ως ένα βαθμό τον φόβο τους για τον θάνατο, με την απιστία τους στον Θεό. Η πνευματική τους πλευρά ικανοποιείται με την επιστήμη, την έρευνα, τη φιλοσοφία, την τέχνη.
Ο πανεπιστημιακός Χαράλαμπος Θεοδωρίδης, (ο οποίος το 1900 αποφοίτησε από τη Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη και θεωρείται ο πρώτος σύγχρονος Έλληνας που ασχολήθηκε συστηματικά με τον Επίκουρο) σημειώνει: «Συχνά ο στοχασμός των ανθρώπων για τον θάνατο, κουράζει το μυαλό με απίθανους μύθους, έθιμα και ιεροτελεστίες που μας τις επέβαλλαν κάποιοι άλλοι και εμείς τις δεχθήκαμε από φόβο ότι έτσι πρέπει να είναι. Και αν δεν είναι; Το μυαλό του ανθρώπου παραγέμισε με τις πιο τρομακτικές φαντασιώσεις για το θάνατο, που δεν είναι αληθινές, που δεν έχουμε αποδείξεις».
Όμως όπως και να έχει: «Όλα τα όντα τρέμουν μπροστά στον θάνατο», λέει και ο Βούδας. Όμως τα ανθρώπινα όντα... Τρέμουν και μπροστά στη ζωή και η γήινη ζωή βασίζεται στην αρμονία των αντιθέσεων. Υπάρχει φως χωρίς σκοτάδι; Υπάρχει (κάπου) ζωή χωρίς θάνατο;
5.Η προσέγγιση του θανάτου σε αυτό το βιβλίο.
Αν παραμείνουμε μ’ ένα τρόπο αθάνατοι πώς θα ήταν η ζωή μας; Αν δεν πέθαινε ποτέ κανείς και ζούσαμε δύο χιλιάδες, πέντε χιλιάδες χρόνια; Ζούμε για πάντα... Πώς θα ήταν ο κόσμος; Τελικά κερδίζεις την αθανασία πεθαίνοντας ή όσο ζεις δεν γίνεσαι ποτέ αθάνατος; Τι είναι καλύτερο, να πεθάνεις ή όχι;
Όλα τούτα λοιπόν και άλλα πολλά θα τα βρούμε μ’ ένα «γελαστικό» και ψυχαγωγικό τρόπο σε αυτό το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα και που έχω την τιμή να βρίσκεστε όλοι εσείς, (φίλες και φίλοι), απόψε εδώ. Από τις εκδόσεις «Όταν» του Γρηγόρη Πλασταρά, πρόεδρο του Συνδέσμου Ελλήνων Εκδοτών, όπου και τον ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη του.
Αυτό το βιβλίο είναι μια προσπάθεια απελευθέρωσης από τον φόβο του θανάτου, ίσως εξοικείωσης, όσο γίνεται βέβαια. Σέβεται τον θάνατο ως μια εξελικτική διαδικασία της ζωής, αλλά τον αντιμετωπίζει με χιούμορ, άλλοτε δεικτικό, άλλοτε λαϊκό και χειμαρρώδες και άλλοτε πιο εσωτερικό, πιο φιλοσοφικό χιούμορ που σε κάνει να σκεφτείς, όπως αυτό υπάρχει ατόφιο και αυθεντικιό στα θαυμάσια σκίτσα του φίλου μας σκιτσογράφου και «συν-γραφέα» Αργύρη Μαυρέα.
Μέσα από αυτή τη χιουμοριστική και φιλοσοφική ματιά, το βιβλίο αυτό προσπαθεί να συμφιλιώσει (όσο γίνεται ξαναλέω) και να λυτρώσει (ως ένα βαθμό) τον αναγνώστη από τον φόβο του Θεού τιμωρού, από τις δεισιδαιμονίες των δογμάτων (και αν το καταφέρει) να τον ανακουφίσει και να τον ησυχάσει από το άγχος του θανάτου και στο τέλος να δοξθάσει τη ζωή. Την περίπλοκη και ταυτόχρονα απλή ζωή του καθενός ανθρώπου.
Πρώτα πρώτα το είχε αυτό ανάγκη ο ίδιος ο συγγραφέας και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που το έγραψε.
Νομίζω πως η φιλοσοφία του διαχρονικού Επίκουρου μας βοηθάει να υποκλιθούμε μπροστά στον κύκλο της ύπαρξης και να πάρουμε δύναμη από τη σοφή σκέψη ότι είμαστε τυχεροί που ήρθαμε σε αυτή τη ζωή, και πρέπει να τη ζήσουμε όσο καλύτερα μπορούμε και να την χαρούμε με τους αγαπημένους και τους φίλους μας, περνώντας όμορφα την κάθε μας μέρα.
Και όπως έλεγε και ο αρχαίος Σείκηλος από τις Τράλλεις της Μικράς Ασίας στο αρχαιότερο γνωστό τραγούδι του, το 200 μ.Χ., που το είχε αφιερώσει σε μια Ευτέρπη, Γυναίκα – Ερωμένη – Μάνα δεν ξέρουμε:
«Όσο ζεις λάμψε,
καθόλου να μη λυπάσαι.
Γιατί λίγο διαρκεί η ζωή,
ο χρόνος καθορίζει το τέλος».
(Σείκηλος στην Ευτέρπη)
Σας ευχαριστώ θερμά.
Πληροφορίες από την παρουσίαση
"ΠΩΣ ΞΕΠΕΡΑΣΑ ΤΟ ΦΟΒΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ" "Τι θα συμβεί άμα δεν... πεθάνουμε... ποτέ".
Στην Καλαμάτα Τετάρτη 10/8/2022 στις 9μ.μ. στο μπαράκι του Μαυρέα, mr brown Υπαπαντής 5.
Μια σπονδυλωτή υπαρξιακή χιουμοριστική νουβέλα, του θανατά, με γελοιογραφίες του εξαίρετου Αργύρη Μαυρέα. Από τις εκδόσεις "Όταν".σε επιμέλεια Σωτήρη Καραβοτα.
Στην εκδήλωση απευθύνουν σύντομους χαιρετισμούς:
-Αντωνία Παυλάκου (Λογοτέχνιδα, φιλόλογος, πρόεδρος της Ένωσης Μεσσήνιων Συγγραφέων)
-Γιούλα Σαρδέλη (Δημοσιογράφος)
Σύντομες τοποθετήσεις:
-Πέτρος Τσώνης
-Κώστας Αλεξίου
-Βασίλειος Ρ.Φλώρος
Κείμενα θα διαβάσουν:
-Έλενα Στρατή (Ηθοποιός σκηνοθέτης, παιδαγωγός)
Οι ερασιτέχνες ηθοποιοί:
-Από Θεατρική ομάδα «Ωκύτοπο» - Μορφωτικός Σύλλογος Μεσσηνίας
Βλαχοπούλου Μαρία
Μαγδαληνή Κωστοπουλου
-Από θεατρική ομάδα Μεγαλόπολης
Πόπη Δημοπούλου
-Από θεατρική ομάδα Μεσσήνης
Ιντζέμπελη Αγγελική
Δρακοπούλου Αλέκα
Κωνσταντίνα Χαρλέπα
-Αργύρης Μαυρέας:
Μουσικές επιλογές, τραγούδια, ποτά,
αντανακλάσεις στοχασμών, έκθεση γελοιογραφιών, και ασκήσεις ονειροπόλησης
....παραμένω λάτρης της Αθανασίας με κάθε κόστος! Να βρούνε οι επιστήμονες έναν τρόπο να ζούμε όλοι. Τόση τεχνολογία έχουμε. Μια παγκόσμια τεχνολογία Αθανασίας. Ωραία, ε; Όλοι τότε γινόμαστε αθάνατοι. Ανασταίνονται και οι πεθαμένοι και όσοι γεννιούνται από δω και πέρα δε θα πεθαίνουν ποτέ!
Όμως τι θα τρώμε; Για πόσο θα είμαστε αθάνατοι και που θα χωρέσουμε τόσοι; Για άπειρες χιλιετίες οι ίδιοι άνθρωποι, τα ίδια δέντρα, τα ίδια ζώα, τα ίδια πράγματα, η ίδια απαράλλαχτη φύση; Πώς θα ήταν ο κόσμος αν δεν πεθαίναμε;
Τελικά είναι καλύτερο να πεθαίνει κανείς ή να ζει για πάντα;
Σ' έπιασα δεν ξέρει τι να πεις. ...
Τέτοιες ερωτήσεις είναι του θανατά. ..
Που να δεις και τις απαντήσεις όμως. ..
