Βασίλης Φλώρος: «Στα μόνα παπούτσια που μπαίνω εύκολα είναι οι γαλότσες μου»

Ξεκινά την Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου το 52ο Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως. Εκεί θα παρουσιαστούν βιβλία του πολυγραφότατου, πολυτάλαντου και ελεύθερου ανθρώπου, που λέει τα πράγματα όπως τα νιώθει και όπως θα θελαν κάποιοι να τα ακούσουν, Βασίλη Ρ. Φλώρου. Με αφορμή αυτή την έκθεση και την έκδοση των δύο νέων του βιβλίων, «Μινώταυρος (τα αθώα τέρατα)» που είναι θεατρικό και  «Βιοποιητική (Χαμόγελα στο μάταιο και στο ωραίο)» (εκδόσεις ΟΤΑΝ), είχαμε μια συζήτηση πολύ ενδιαφέρουσα για την ποίηση, την τέχνη, την πολιτική και την κοινωνία. «Η ομίχλη της απογοήτευσης έχει σκεπάσει αυτή την χώρα, η ελπίδα βέβαια πεθαίνει τελευταία» μας λέει ο Βασίλης Ρ. Φλώρος…

Συνέντευξη στον Σταύρο Χ. Μαρτίνο

– Συνεχίζετε να γράφετε χρόνια τώρα. Τι είναι εκείνο που σας παρακινεί;

Δεν ξέρω γιατί γράφω... Ίσως γιατί δεν έχω κουραστεί ακόμα ή γιατί η γραφή με ξεκουράζει, ή από μανία, από εξάρτηση, από ηδονή, ή επειδή δεν μπορώ να ζήσω τη ζωή που θα ήθελα και να γίνω ο άνθρωπος που ονειρεύτηκα. Ίσως και από αγάπη, ή από  αηδία.

– Τι σημαίνει η ποίηση για εσάς;
Ένας τρόπος να επεκτείνω την αντίληψή μου. Μια προσπάθεια κατανόησης του κόσμου και του εαυτού μου. Μια προσπάθεια καλυτέρευσης της πνευματικής μου ανεπάρκειας. Δηλαδή τίποτα που να αφορά τους άλλους. Εκτός και αν οι άλλοι είναι σαν εμένα.

– Πιστεύετε ότι οι ποιητές είναι ιδιαίτεροι άνθρωποι;

Ναι, πολύ ιδιαίτεροι... Έχουν 5 πόδια, 3 χέρια και μια ουρά για να τσιγκλάνε τους εφησυχασμένους. Οι ποιητές που μου μοιάζουν είναι οι πιο συνηθισμένοι άνθρωποι, σχεδόν βαρετοί, όπως ο εαυτός μου. Αποφεύγω να τους κάνω παρέα, αλλά αγαπώ πολύ τα υπέροχα ποιήματά τους. Γιατί οι ποιητές είναι οι νικημένοι της Ύπαρξης, όμως ζουν θεατρικά σα να είναι νικητές. Γι’ αυτό είναι ιδιαίτεροι και ευάλωτοι άνθρωποι.

– Στο βιβλίο σας περιγράφετε τον ποιητή σαν έναν χαρούμενο Σίσυφο. Τι εννοείτε;

Χαζοχαρούμενο θα έλεγα... Κάθε φορά παίρνει την πέτρα της γραφής του, την ανεβάζει στον λόφο της τέχνης και την ξανακυλάει... Όσες φορές και να το κάνει, είναι σα να μην μαθαίνει τίποτα από το μαρτύριό του. Εκτός και το μαρτύριο το έχει κάνει παιχνίδι... Να σπρώχνει το νόημα της ζωής του όλο και πιο ψηλά και έπειτα να κατρακυλάει μαζί του στα τετριμμένα του κόσμου. Και άντε πάλι από την αρχή. Μιλάμε για ένα παρανοϊκό παιχνίδι.

– Η ποίηση είναι μια πολιτική πράξη;

Αν όλες οι πράξεις μας έχουν ένα πολιτικό υπόβαθρο σύμφωνα με την Αριστοτελική έννοια, τότε και η ποίηση είναι μια πολιτική πράξη. Όμως ποιος θα ψήφιζε έναν ποιητή για υπουργό ή πρωθυπουργό; Ελάχιστοι, γιατί θεωρούν τους ποιητές τσαρλατάνους της πτερόεντης φαντασίας και γι’ αυτό επιλέγουν να ψηφίζουν τους καθώς πρέπει τσαρλατάνους της μίζερης πραγματικότητας. Η καλή ποίηση όμως γίνεται υπηρέτης του αληθινού λόγου και βοηθάει στην κατεύθυνση ενός πιο δίκαιου κόσμου. Αρκεί να τη διαβάζουμε και να την αποζητάμε.

– Στο θεατρικό σας έργο «Μινώταυρος» υπονοείτε ότι αυτός ήταν το αθώο θύμα;

Όχι το υπονοώ. Το αποδεικνύω μέσα από τη θεατρική του και δραματουργική του εξέλιξη. Στο έργο μπαίνουν σκληρά ερωτήματα. Είναι ο Μινωταυρος αυτό το ζοφερό πλάσμα, όπως τον σκιαγραφεί ο μύθος και ποιοι είναι υπεύθυνοι για την παρουσία του στον κόσμο; Ποιοι δημιουργούν τα τέρατα και κατά πόσο οι εξουσίες και οι τεχνολογίες των ανθρώπων επιτρέπουν κάθε είδους τερατογεννήσεις; Μπορούν διαφορετικά όντα να συνυπάρχουν στον ανθρωπομορφικό σύμπαν και με ποιο τιμημα; Τι είναι πιο επικίνδυνο; Τα τέρατα ή η τερατώδης πλευρά του ανθρωπου; Δείξε μου το τέρας σου να σου πω ποιος είσαι.

-Στο ίδιο έργο κάνετε αναφορές για την εξέλιξη της τεχνολογίας και  βάζετε σε μια τροχιά σύγκρουσης τον παλιό και το νέο κόσμο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ποια προβλήματα νομίζετε ότι απειλούν την ανθρωπότητα;

Τα προβλήματα είναι γνωστά σε όλους και οι λύσεις τους ακόμα άγνωστες.  Η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, η καταστροφή του περιβάλλοντος, τα πυρηνικά όπλα, ο υπερπληθυσμός, η μετανάστευση, η έλλειψη αληθινής δημοκρατίας και δικαιοσύνης. Δεν θέλω να επεκταθώ με γενικότητες γι αυτά τα ζητήματα, δεν είμαι ειδικός άλλωστε. Ο Μινώταυρος είναι ένα ον που αρνείται να ζήσει σε αυτές τις κοινωνίες των ανθρώπων, στο νέο τεχνολογικό κόσμο που φτιάχνει ο Δαίδαλος. Από την άλλη βλέπει πως η εποχή του Λαβυρίνθου πρέπει να τελειώσει. Καταλήγει πως η Ανθρωπότητα είναι η καλύτερή μας πλευρά. Η καλύτερη πλευρά του μυθικού τέρατος που όλοι κρύβουμε μέσα μας.

-Στο βιβλίο ΒΙΟΠΟΙΗΤΙΚΗ μιλάτε για το ελληνικό ποιητικό τοπίο. Πως βλέπετε όμως τα (πέρα από την ποίηση) τεκταινόμενα στη χώρα;

Zούμε στο 2024, σε μια χώρα καταχρεωμένη, καμένη και πλημυρισμένη. Χωρίς κανένα μακρόπνοο σχέδιο για την καλυτέρευσή της. Μια χώρα που σχεδόν κάθε μέρα εκτροχιάζεται, που κάθε μέρα σκοτώνει τα παιδιά της. Με μια ανάλγητη απίστευτη κυβέρνηση, με μια κατακερματισμένη αντιπολίτευση όπου το κάθε κόμμα κοιτάζει τα μικροσυμφέροντά του, με τους θεσμούς και τα δημόσια αγαθά υπό κατάρρευση, με τους περισσότερους πολίτες φτωχούς, φοβισμένους και αδιάφορους . «Άβουλοι και μοιραίοι αντάμα, περιμένοντας ίσως κάποιο θαύμα» όπως λέει και ο ποιητής. Η ομίχλη της απογοήτευσης έχει σκεπάσει αυτή την χώρα, η ελπίδα βέβαια πεθαίνει τελευταία.

-Δεν υπάρχει  δηλαδή τίποτα καλό στο Ελληνικό τοπίο;

Υπάρχουν κάποια ευφυή πράγματα που γίνονται στους χώρους της επιστήμης, της επιχειρηματικότητας και της τέχνης, εξαιρέσεις φωτισμένων ανθρώπων και συλλογικών φορέων που έχουν μια ιερή τρέλα. Επίσης υπάρχουν και κάποια καλά που ακόμα έχουν απομείνει από τους αγώνες των παλαιότερων γενιών. Ξέρετε οι παλιές γενιές παρόλα τα λάθη τους μας άφησαν και μια μεγάλη παρακαταθήκη θετικών έργων. Αν πάμε ακόμα παλαιότερα, θα διαπιστώσουμε πως ακόμα μας ζουν οι αρχαίοι… Οι ξένοι που επισκέπτονται την Ελλάδα, ελκύονται από το αρχαίο Ελληνικό πνεύμα, την αρχιτεκτονική, την φιλοσοφία, την τέχνη. Γι αυτά περισσότερο μας γνωρίζουν ως Έλληνες και όχι για τα σύγχρονα επιτεύγματά μας, αφού δεν έχουμε και πολλά. Γι αυτό λέω, πως ακόμα μας ζουν οι αρχαίοι. Βέβαια δεν είμαι στείρος προγονολάτρης ούτε ηρωοποιώ το παρελθόν, πιστεύω πολύ στο μέλλον, στις νέες γενιές, έστω και αν ακόμα δεν έχουν δείξει την δυναμική τους.

– Είναι δύσκολο να είστε καλλιτέχνης στην Ελλάδα;

Στην Ελλάδα, στον χώρο της τέχνης, της πολιτικής και της ζωής γενικότερα, τα πράγματα συνήθως προέρχονται από τα βρομόνερα μιας υπανάπτυξης. Όσο πιο πολύ συμβιβάζεσαι και γλύφεις, τόσο μεγαλώνουν οι ελπίδες σου να ανέλθεις οικονομικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά. Αν είσαι υπάκουος ψηφοφόρος, υπάκουος πιστός, ιδιοτελής πολίτης, η επιτυχία σου είναι  πιο σίγουρη. «Πώς ανέβηκες τόσο ψηλά;», ρώτησαν τον σαλίγκαρο. «Μα, με τα σάλια μου και τα κέρατά μου», απάντησε εκείνος. Βέβαια δεν πέτυχαν όλοι με αυτούς τους τρόπους. Ευτυχώς υπάρχουν πάντα και οι εξαιρέσεις.

– Βαριές κουβέντες. Τι θα πουν οι ομότεχνοί σου;

Κάποιοι ομότεχνοί μου που ίσως να παρεξηγηθούν, είναι πολύ ανώτεροι από μένα και δεν θα ασχοληθούν μαζί μου. Τους υπόλοιπους τους αγαπώ γιατί μου μοιάζουν.

– Είσαι συγγραφέας, ηθοποιός, σκηνοθέτης. Ποια ιδιότητα προτιμάς περισσότερο;

Τις τιμώ όλες... Γιατί τα πάντα είναι δρόμοι που οδηγούν στην ίδια πλατεία. Πάνω απ’ όλα όμως, μέσα μου παραμένω «χωρικός», με την έννοια της αγάπης μου για το χωριό και τον άπλετο φυσικό χώρο. Δεν ταιριάζω εύκολα σε τίτλους. Δεν χωράω καλά σε γυαλιστερά  παπούτσια... παρά μόνο στις γαλότσες  όταν πάω στα χωράφια μου... είναι τα μόνα παπούτσια που μπαίνω εύκολα και το απολαμβάνω.

-Με το Θεό πως τα πάτε;

Δύσκολη η απάντηση … Παραμένω ακόμα ένθεος προς το Άγνωστο και άθρησκος προς το γνωστό. Αν υπάρχει Θεός, είναι ένα Ον ασύλληπτο, άναρχο, άπειρο, συγκινητικό, πέρα από τις φτωχές αισθήσεις μας.  Μπορούμε να το πλησιάσουμε περισσότερο με την επιστήμη, την φιλοσοφία, την τέχνη, τον λογισμό και λιγότερο με την τυφλή πίστη. Οι υπόλοιποι γνωστοί θεοί είναι οι θεοί των θρησκειών, δηλαδή δημιουργήματα των ανθρώπων. Οι θεοί των ανθρώπων όμως, δεν ασχολούνται με τα ανθρώπινα τεκταινόμενα. Πόλεμοι, βαναυσότητες, αδικίες, σφαγές αθώων και μικρών παιδιών και οι θεοί απόντες. Εκτός και μοιάζουν με τους ανθρώπους και είναι εκδικητικοί, ιδιοτελείς, εκφοβιστικοί. Είναι μεγάλο ζήτημα, θέλει πολλή κουβέντα. Κλείνω με τα λόγια του αρχαίου Ξενοφάνη. «Αν τα κοκόρια δημιουργούσαν πολιτισμό, ο Θεός θα ήταν κόκορας».

– Αρκετά βιβλία σας θα παρουσιαστούν από τις εκδόσεις ΟΤΑΝ στο 52ο Φεστιβάλ Βιβλίου στο Πεδίο του Άρεως από 6 έως 22  Σεπτεμβρίου. Τι γνώμη έχετε για τα φεστιβάλ βιβλίου;

Ευτυχώς που γίνονται και τα Φεστιβάλ, έστω και με διάθεση πανηγυριού. Γιατί από τους 100 που θα πάνε στο Φεστιβάλ, μόνο οι 10 θα ασχοληθούν σοβαρά με τα βιβλία. Οι υπόλοιποι είναι περαστικοί, αργόσχολοι, κοπανατζήδες του ελεύθερου χρόνου, κουλτουριάρηδες της συμφοράς. Το βιβλίο και η λογοτεχνική έκδοση περνάνε μεγάλη κρίση. Λίγοι πια διαβάζουν βιβλία... Η τεχνολογία οδηγεί την έντυπη λογοτεχνία σε νέα δύσκολα μονοπάτια. Όμως έστω και αυτό το 10% των αναγνωστών είναι ακόμα πολύ χρήσιμο για όλους μας που ασχολούμαστε με τα βιβλία. Οι συγγραφείς γράφουν για να τους διαβάζουν οι αναγνώστες. Είναι μια σχέση εξάρτησης. Έτσι νιώθουμε χρήσιμοι… Έτσι νομίζω βέβαια. Γιατί η έννοια της χρησιμότητας είναι πάντα πολύ ρευστή.

– Γιατί το λέτε αυτό;

Γιατί πιστεύω ότι είμαστε πιο χρήσιμοι για τους άλλους, όταν καταφέρουμε στην ζωή μας να μη έχουμε δίπλα μας εξαρτημένους ανθρώπους. Αν θέλεις να κάνεις πραγματικά καλό σε έναν άνθρωπο, βοήθησέ τον να γίνει όσο περισσότερο μπορεί αυτάρκης σε όλα τα επίπεδα του βίου του. Να μην σε έχει πια καμιά ανάγκη, αν είναι δυνατόν να σε ξεχάσει. Να απελευθερωθεί από σένα και εσύ από αυτόν. Τότε θα έχεις πραγματικά πετύχει. Τούτο όμως είναι πολύ δύσκολο τόσο για τον εγωιστικό εαυτό μας, όσο και για την κάθε εξουσία. Οι εξουσίες θέλουν τους ανθρώπους φοβισμένους και εξαρτημένους, δηλαδή κακούς πολίτες, για να τους χειρίζονται προς το συμφέρον τους.

– Ευχαριστώ για τη μικρή μας κουβέντα.

Εγώ ευχαριστώ που ασχοληθήκατε μαζί μου.

Πηγή KalamataJournal